آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) درباره علم بی پایان خداوند در خطبه 198 «نهج البلاغه» می فرماید: «خداوند به صداى حيوانات وحشى در بيابان ها، گناهان بندگان در خلوتگاه ها و رفت و آمد ماهيان علم دارد». امام(ع) روى پديده هاى بسيار متنوّع جهان كه چندان مورد توجّه نيست، انگشت گذارده و به علم خداوند در ارتباط با آنان می پردازد. بايد دانست علم خداوند درباره اين امور، منحصر به امروز و ديروز نيست و در طول ميليون ها سال از اين امور مطّلع است.

امام علي(علیه السلام) در خطبه 198 «نهج البلاغه» درباره یکی از مهمترين اوصاف حضرت حقّ، یعنی علم بى پايان خداوند، مى فرمايد: ([خداوند] صداى نعره حيوانات وحشى را در بيابان ها و گناهان بندگان را در خلوتگاه ها و رفت و آمد ماهيان را در درياهاى ژرف، و تلاطم امواج آب را بر اثر وزش تندبادها مى داند [و از تمام اين جزئيات آگاه و با خبر است])؛ «يَعْلَمُ عَجِيجَ(1) الْوُحُوشِ فِي الْفَلَوَاتِ(2)، وَ مَعَاصِيَ الْعِبَادِ فِي الْخَلَوَاتِ، وَ اخْتِلَافَ النِّينَانِ(3) فِي الْبِحَارِ الْغَامِرَاتِ(4)، وَ تَلَاطُمَ الْمَاءِ بِالرِّيَاحِ الْعَاصِفَاتِ(5)». امام(عليه السلام) در اين قسمت از خطبه روى چهار پديده از پديده هاى بسيار متنوّع جهان كه چندان مورد توجّه نيست، انگشت گذارده و به علم خداوند در ارتباط با آنان می پردازد.
نخست اينكه در سرتاسر بيابان هاى دنیا، حيوانات وحشى فراوانى وجود دارند كه نعره ها و صداهای آنها به گوش ما شهرنشينان نمى رسد؛ اما خداوند از آن با خبر است و مى داند كدام حيوان در كدام مكان و كدام زمان نعره اى كشيد و كمّيّت و كيفيّت آن چگونه بوده است؟
ديگر اينكه گناهان زيادى در خلوتگاه و دور از چشم توده هاى مردم انجام مى گيرد كه همه ما از آن بى خبريم؛ ولى خدا مى داند كه كدام انسان در چه زمان و در چه مكان، چه گناهى را مرتكب شده و نيز مى داند در اعماق درياها و به دور از چشم انسان ها كدام يك از ماهيان در چه زمان و مكانى رفت و آمد دارند. همچنين مى داند امواجى كه در صفحه اقيانوس ها، هر شب و روز به حركت در مى آيند و ما انسان ها جزء بسيار كوچكى از آن را مى بينيم در چه زمان و مكانى حركت کرده و چه زمانی آرام مى گيرد.
اگر بر همه اينها اين نكته را بيفزاييم كه علم خداوند درباره اين امور، منحصر به امروز و ديروز نيست؛ بلكه در طول ميليون ها سال كه اين حوادث شب و روز واقع شده (به استثناى گناه انسان ها كه زمان محدودترى دارد) خدا مى داند كه كدام يك از اين پديده ها در كجا و به چه صورت تحقق يافته است. حال اگر بر اينها بيفزاييم كه تنها كره زمين نيست كه مركز حوادث گوناگون است، بلكه ميلياردها ستاره تنها در كهكشان ماست كه مركز حوادث گوناگون دائمى است به اضافه كهكشان هاى ديگر كه سر به ميلياردها مى گذارد.
آرى! مجموعه اينها در علم خدا جمع است و اينجاست كه باور مى كنيم آنچه را قرآن مجيد در آيه 27 سوره «لقمان» فرموده است: «وَ لَوْ أَنَّمَا فِى الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلَامٌ وَ الْبَحْرُ يَمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ مَّا نَفِدَتْ كَلِمَاتُ اللهِ إِنَّ اللهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ»؛ (و اگر همه درختان روى زمين قلم شوند و دريا براى آن مركب گردد و هفت دريا به آن افزوده شود [اينها همه تمام مى شود؛ ولى] كلمات خدا پايان نمى پذيرد، خداوند توانا و حكيم است) عين واقعيت است و نه تنها اين آيه اغراق نيست؛ بلكه نسبت به دايره گسترده خداوند چيز مهمى محسوب نمى شود.(6)