آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

خداوند می فرماید: «شهیدان زنده اند و نزد پروردگارشان روزى داده مى شوند». منظور از حیات و زندگى در اینجا همان حیات و زندگى برزخى است، اگرچه این حیات اختصاص به شهداء ندارد ولى از آنجا که حیات شهیدان یک حیات فوق العاده است، گویا زندگى سایر برزخیان در مقابل آنها چیزى نیست. از سویی آنها به خاطر نعمت هاى خداوند که به آنها بخشیده، شادمانند و از دیدن مقامات برادران مجاهدشان که هنوز به آنها ملحق نشده اند خوشحال می شوند.
 

پاسخ این سؤال را مى توان با توجه به آیات 169 ـ 171 سوره «آل عمران» به دست آورد. خداى متعال در این آیات، مقام شامخ و بلند شهیدان را یاد کرده و مى فرماید: (اى پیامبر! هرگز گمان مبر آنها که در راه خدا کشته شدند مرده اند!)؛ «وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلُوا فی سَبیلِ اللّهِ أَمْواتاً».

در اینجا روى سخن فقط به پیامبر(صلى الله علیه وآله) است، تا دیگران حساب خود را بکنند و مى افزاید: (بلکه آنها زنده اند و نزد پروردگارشان روزى داده مى شوند)؛ «بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ».

منظور از حیات و زندگى در اینجا همان حیات و زندگى برزخى است که ارواح در عالم پس از مرگ دارند، نه زندگى جسمانى و مادى، گرچه زندگى برزخى، اختصاصى به شهیدان ندارد، بسیارى دیگر از مردم نیز داراى حیات برزخى هستند. (1)

ولى از آنجا که حیات شهیدان یک حیات فوق العاده عالى و آمیخته با انواع نعمت هاى معنوى است ـ به علاوه موضوع سخن در آیه آنها هستند ـ تنها از آنها نام برده شده است. آنها به قدرى غرق مواهب حیات معنوى هستند که گویا زندگى سایر برزخیان در مقابل آنها چیزى نیست.

در آیه بعد، به گوشه اى از مزایا و برکات فراوان زندگى برزخى شهیدان اشاره کرده و مى فرماید: (آنها به خاطر نعمت هاى فراوانى که خداوند از فضل خود به آنها بخشیده است خوشحالند)؛ «فَرِحینَ بِما آتاهُمُ اللّهُ مِنْ فَضْلِهِ».

(خوشحالى دیگر آنها به خاطر برادران مجاهد آنها است که در میدان جنگ شربت شهادت ننوشیده اند و به آنها ملحق نشده اند؛ زیرا مقامات و پاداش هاى آنها را در آن جهان به خوبى مى بینند و از این رو مستبشر، و شاد مى شوند)؛ «وَ یَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذینَ لَمْ یَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ». (2)

و به دنبال آن مى فرماید: (شهیدان احساس مى کنند که برادران مجاهد آنها، پس از مرگ، هیچگونه اندوهى نسبت به آنچه در دنیا گذارده اند ندارند و نه هیچگونه ترسى از روز رستاخیز و حوادث وحشتناک آن)؛ «أَلاّ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ».

این جمله، تفسیر دیگرى هم ممکن است داشته باشد و آن این که شهیدان علاوه بر این که با مشاهده مقامات برادران مجاهدى که به آنها ملحق نشده اند خوشحال مى شوند، خودشان هم هیچگونه ترسى از آینده و غمى از گذشته ندارند. (3)

آیه بعد، در حقیقت تأکید و توضیح بیشترى درباره بشارت هائى است که شهیدان بعد از کشته شدن دریافت مى کنند (آنها از دو جهت خوشحال و مسرور مى شوند: نخست از این جهت که نعمت هاى خداوند را دریافت مى دارند، نه تنها نعمت هاى او، بلکه فضل او که همان افزایش و تکرار نعمت است نیز شامل حال آنها مى شود)؛ «یَسْتَبْشِرُونَ بِنِعْمَة مِنَ اللّهِ وَ فَضْل».

دیگر این که: (آنها مى بینند خدا پاداش مؤمنان را ضایع نمى کند)؛ «وَ أَنَّ اللّهَ لا یُضیعُ أَجْرَ الْمُؤْمِنینَ» نه پاداش شهیدان و نه پاداش مجاهدان راستینى که شربت شهادت ننوشیدند.

در حقیقت آنچه را قبلاً شنیده بودند در آنجا آشکار مى بینند. (4)