در آيات و روايات تاكيد شده است كه حساب الهى در قيامت بسيار سريع است. کسانی که بى حساب وارد بهشت مى شوند گروهى هستند كه در اوج تقوا و پرهيزكارى و معارف حقّه الهيّه بودند. در مقابل آنها گروهى هستند كه بدون حساب وارد دوزخ مى شوند؛ زيرا آنقدر آلوده اند كه نيازى به حساب ندارند.
امام باقر(ع) مى فرمايند: «نفس خود را بر حق صبور گردان؛ زيرا كسى كه چيزى را در راه حق منع كند دو برابر آن را در راه باطل صرف خواهد كرد». همچنین امام صادق(ع) فرمودند: «بر حق صبر كن، زيرا احدى براى حق صبر نكرده است مگر اين كه خداوند آنچه را كه براى او خير بوده در عوض صبر به او داده است». در برخی روایات حق سنگین شمرده شده مگر بر کسانی که نفسشان را به آن عادت داده اند و می دانند که با تقوا ترین مردم کسی است که حق می گوید ولو اینکه به ضررش باشد.
در آيات آغاز سوره ممتحنه می خوانیم: «اى كسانى كه ايمان آورده ايد دشمن من و دشمن خود را دوست خويش قرار ندهيد، شما نسبت به آنها اظهار محبّت مى كنيد در حالى كه آنها نسبت به آنچه بر شما نازل شده است كفر مى ورزند، و رسول خدا(ص) و شما را به خاطر ايمان آوردن به پروردگارتان، از شهر و ديارتان بيرون مى كنند!». در آيه 28 سوره احزاب نیز آمده: «رسول خدا اسوه نيكويى بود براى آنها كه اميد به خدا و روز ستاخيز دارند، و خدا را بسيار ياد مى كنند».
تنها راه مستقيم سعادت بشر، به كار گرفتن قوه عقل و تفكر است و براى رسيدن به حقايق، راهى غير از آن در دست انسان نيست و براى تكميل اين منظور و دور ماندن از خطاهاى فكرى، بايد از علوم نقلى استمداد نموده و در پرتو آن راه نجات و حقيقت را پيدا كرد. از طرف ديگر لازم است كه آيينه عقل و فكر را به وسيله تقوى و تهذيب نفس صيقل داده تا بتوان حقايق را به صورت واقعى خود، در اين آينه مشاهده كرد.
قال الصّادق عليه السّلام :
... رَحِمَ اللّهُ دَمْعَتَکَ، اَما اِنَّکَ مِنَ الَّذينَ يُعَدُّوَنَ مِنْ اَهْلِ الْجَزَعِ لَنا وَالَّذينَ يَفْرَحُونَ لِفَرَحِنا و يَحْزَنُونَ لِحُزْنِنا، اَما اِنّکَ سَتَرى عِنْدَ مَوْتِکَ حُضُورَ آبائى لَکَ... .
وسائل الشيعه ، ج 10، ص 397