عدل الهی و مساله «حسن و قبح عقلی، و شرعی»

منظور از «حسن قبح عقلی» و «حسن و قبح شرعی» چیست؟ چه ارتباطی بین این دو با مساله «عدل الهی» وجود دارد؟

«حسن و قبح عقلی» به معنای اینست که عقل بطور مستقل نیکو بودن عدل و بد بودن ظلم را درک می کند. «حسن و قبح شرعی» نیز به معنای اینست که تنها راه تشخیص نیکی ها و بدی ها نقل شارع است. پیروان «حسن و قبح عقلی» معتقدند که با انکار آن، اثبات مسائلی مثل توحيد و وجود خدا و حقانیّت بعثت انبياء امکان پذیر نیست. یکی از راه های اثبات صفت «عدل» برای خدا و نفی صفت «ظلم» از او نیز، توجه به همین موضوع «حسن و قبح عقلی» است؛ بدین بیان که وقتی عقل تشخیص می دهد که کاری ظالمانه است، آن را از خداوند منتفی می داند.

تاثیر فرهنگ جامعه بر اخلاق از منظر قرآن

فرهنگ جامعه چه تاثیری در پرورش فضائل یا رذائل اخلاقی در افراد دارد؟

فرهنگ هر قوم و ملّتى هر چه باشد در پرورش صفات اخلاقى اثر تعيين كننده اى دارد. خداوند در آیه 28 سوره اعراف سخن از عذر گروهى از منحرفان شيطان صفت به ميان مى آورد كه وقتى عمل زشت و قبيحى را انجام مى دهند، اگر از دليل آن سؤال شود مى گويند: اين راه و رسمى است كه نياكان خود را بر آن يافتيم.
در آيه 52 و 53 سوره انبیاء نیز به تأثير سنّت های غلط در جامعه اشاره شده است. مشرکان به ابراهیم(ع) می گفتند: ما همواره پدران خود را مى ديديم كه آنها را عبادت مى كنند.

قاعده قبح عقاب بلابیان

منظور از «قبح عقاب بلابیان» چیست؟

آیه 115 سوره توبه، اشاره به یک قانون کلى و عمومى دارد که عقل نیز آن را تأئید مى کند و آن این است که: مادام که خداوند حکمى را بیان نفرموده و توضیحى در شرع پیرامون آن نرسیده است، هیچ کس را در برابر آن مجازات نخواهد کرد. به تعبیر دیگر: تکلیف و مسئولیت، همواره بعد از بیان احکام است و این همان چیزى است که در«علم اصول» از آن به قاعده «قبح عقاب بلا بیان» تعبیر مى شود.

نقش دوستان در اخلاق انسان، از منظر عقل

از منظر عقل، آیا دوستان بر رفتار و اخلاق انسان تاثیر می گذارند؟

اين امر دلائل مختلفى دارد از جمله: 1. افراد، آگاهانه يا ناآگاه، آنچه را در دوستان خود مى بينند، حكايت مى كنند. 2. مشاهده بدى و زشتى و تكرار آن، از قبح آن مى كاهد و كم كم به صورت يك امر عادى در مى آيد. 3. معاشرت با بدان، حسّ بدبينى را در انسان، تشديد مى كند و اين بدبينى يكى از عوامل سقوط در پرتگاه گناه و فساد اخلاق است.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قال الصّادق عليه السّلام :

... رَحِمَ اللّهُ دَمْعَتَکَ، اَما اِنَّکَ مِنَ الَّذينَ يُعَدُّوَنَ مِنْ اَهْلِ الْجَزَعِ لَنا وَالَّذينَ يَفْرَحُونَ لِفَرَحِنا و يَحْزَنُونَ لِحُزْنِنا، اَما اِنّکَ سَتَرى عِنْدَ مَوْتِکَ حُضُورَ آبائى لَکَ... .

وسائل الشيعه ، ج 10، ص 397