منظور از «اراده تكوينى» اراده اى است كه سرچشمه وجود كائنات و هستى موجودات است و يا به تعبير ديگر عين ايجاد آنها مى باشد. امّا «اراده تشريعى» همان اراده اى است كه سرچشمه اوامر و نواهى الهى، و احكام و قوانين دينى است؛ و به تعبير ديگر عين اين احكام و قوانين است.

«اراده» در اصل به معنى رفت و آمد توأم با ملايمت در طلب چيزى است و مركّب از سه عنصر خواستن چيزى توأم با علاقه و همراه با اميدوارى به وصول آن و حكم به انجام آن از سوى خودش يا ديگرى است. «مشيّت» به عقيده بسيارى از ارباب لغت و متكلّمين به معنى «اراده» است؛ ولى بعضى از كتب لغت «مشيّت» را با «اراده» متفاوت دانسته و گفته اند: «مشيّت» تمايلى است كه بعد از تصوّر حاصل مى شود و بعد از آن عزم و تصميم، و سپس «اراده» تحقّق مى يابد.

قرآن در سوره نازعات به مدبّرات امر سوگند یاد می کند. مفسران گفته اند مقصود همان فرشتگان هستند که امور جهان را تدبیر می کنند. این سخن منافات با توحید ربوبی ندارد زیرا آنان مجریان فرمان الهی و موکلان امور به اراده و مشیت او می باشند. مثلا اگر می گوییم در عسل شفا است، منافاتی ندارد با این که شفا دهنده فقط خدا باشد. این ها همه سلسله علت و معلول را بیان می کنند. یعنی از یک علت غیر مستقل شروع می­شود تا به علت العلل و مسبب الاسباب،  يعنى ذات پاك خدا برسد؛ كه هر سببى در تأثيرش، مديون اوست.