آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«اراده» در اصل به معنى رفت و آمد توأم با ملايمت در طلب چيزى است و مركّب از سه عنصر خواستن چيزى توأم با علاقه و همراه با اميدوارى به وصول آن و حكم به انجام آن از سوى خودش يا ديگرى است. «مشيّت» به عقيده بسيارى از ارباب لغت و متكلّمين به معنى «اراده» است؛ ولى بعضى از كتب لغت «مشيّت» را با «اراده» متفاوت دانسته و گفته اند: «مشيّت» تمايلى است كه بعد از تصوّر حاصل مى شود و بعد از آن عزم و تصميم، و سپس «اراده» تحقّق مى يابد.

«اراده» از ماده «رَوْد» (بر وزن مرد) در اصل به معنى رفت و آمد توأم با ملايمت در طلب چيزى است؛ لذا به كسى می گویند كه به دنبال مرتع براى چراى حيوانات مى رود. واژه «اراده» كه از اين ريشه گرفته شده در واقع مركّب از سه عنصر است: خواستن چيزى توأم با علاقه و همراه با اميدوارى به وصول آن و حكم به انجام آن از سوى خودش يا ديگرى.(1)
«مشيّت» به عقيده بسيارى از ارباب لغت و متكلّمين به معنى اراده است و لذا «راغب» در «مفردات» مى گويد: «مشيّت نزد اكثر متكلّمين درست به معنى اراده است و بعضى از آنها «مشيّت» را به معنى ايجاد شىء و وصول به آن مى دانند، هرچند در استعمالات متعارف به جاى اراده به كار مى رود، بنابراين «مشيّت» در مورد خداوند به معنى ايجاد است و در مورد مردم به معنى وصول به چيزى».(2)
ولى در بعضى از كتب لغت آمده است كه «مشيّت» با «اراده» متفاوت است؛ «مشيّت» تمايلى است كه بعد از تصوّر (و تصديق) حاصل مى شود، و بعد از آن عزم و تصميم، و سپس «اراده» تحقّق مى يابد. (به اين ترتيب مشيّت به مراحل نخستين اطلاق مى شود و اراده به مرحله آخر و متصل به فعل).(3)،(4)