معجزه با نبوغ نوابغ تفاوت های اساسی و جوهری دارد. نابغه کسی است که زودتر از دیگران مراتب «کسب» علم و دانش را طی می کند اما پیامبران علم و دانش خود را از دیگران کسب نمی کنند و معجزات آنها از عهده هیچ انسانی، حتی بهترین نوابغ، بر نمی آید. خارج بودن از قدرت انسانها و اختصاص داشتن به پیامبران، عدم احتمال خطا، عدم قابلیت تعلیم و تعلم، گواه صدق رسالت و نبوت بودن، مغلوب نشدن و فرياد تحدي از جمله ویژگی های اختصاصی معجزه است.

یکی از معیار های ارزیابى دعوت پیامبران، انجام «معجزه» است. معجزه در یک تفسیر ساده، عمل خارق عادتى را مى گویند که انجام آن از قدرت افراد عادى بیرون است و تنها به اتکاى یک نیروى مافوق طبیعى امکان پذیر مى باشد. معجزه داراى شرایط زیر است: 1- کارى است ممکن و قابل قبول. 2- انسان هاى عادى و حتّى نوابغ توانایى بر انجام آن ندارند. 3- آورنده معجزه باید دیگران را به مقابله دعوت کند. 4- هیچ کس نتواند همانند آن را ارائه دهد. 5- معجزه حتماً باید توأم با ادعاى نبوّت باشد.

معجزه هیچ شباهتى با کار نوابغ ندارد؛ زیرا: 1- معجزه از توان بشر خارج است، درحالی که کار نوابغ اینطور نیست. 2- نوابغ آنچه را مى دانند انجام مى دهند نه آنچه را مردم مى خواهند، ولی معجزه پیامبران مبتنی بر خواست مردم است. 3- نوابغ معمولا با تعلیم و تربیت، استعدادهاى درونى خود را شکوفا مى سازند، به خلاف انبیاء.