شخصى را فرض مىكنيم كه جهت غسل و وضو آب دارد؛ امّا بر اثر تنبلى يا شرم و حيا يا گرانى قيمت آب و مانند آن نمىخواهد غسل كند؛ بلكه قصد دارد با تيمّم عبادتهاى خويش را انجام دهد. چنين شخصى دست به حيله مىزند، بدين شكل كه نماز خود را به تأخير مى اندازد، تا وقت براى غسل و وضو تنگ شود، سپس در ضيق وقت تيمّم مىكند، و با آن نماز يا روزهاش را انجام مىدهد. البته شایان ذکر است که اگر کسی بدون عذر موجه و شرعی نمازش را تا انتهاى وقت به تأخير بيندازد معصيت كرده، ولى نمازش صحيح است.

«طهارت باطنی» به عنوان راز و حكمت عبادت تعيين شده است؛ حتی در اعمال عبادی مانند وضو، غسل و تیمم نیز مراد اصلی طهارت ظاهري نیست زیرا در غسل و وضو، ممکن است تصور شود منظور طهارت ظاهری است که بوسیله آب حاصل می شود، اما در ادامه این دستور که امر به تیمم می فرماید، روشن می کند که با امر به مالیدن خاك به دست و صورت منظور «طهارت معنوي» می باشد. وقتی روح انسان از تکبر و غرور طاهر گردید، دیگر در مقابل پروردگار نمی ایستد، بلکه شکرگزار او می شود.

نزد شیعه این نیکوست که برای نماز خاک پاک و پاکیزه اى که طهارتش مورد یقین است همراه داشته باشد؛ چون نمى توان به طهارت هر زمینى که انسان فرود مى آید و نماز مى خواند یا سجده مى کند اطمینان یافت و این تعهّد و التزام، مثل التزام نمازگزار به پاکى لباس و بدن و محلّ نماز و مثل ذخیره کردن خاک پاک براى تیمم بر آن است. و این قاعده نزد پیشینیان صالح، ثابت بوده هرچند تاریخ از نقل آن غفلت کرده است.