آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

نزد شیعه این نیکوست که برای نماز خاک پاک و پاکیزه اى که طهارتش مورد یقین است همراه داشته باشد؛ چون نمى توان به طهارت هر زمینى که انسان فرود مى آید و نماز مى خواند یا سجده مى کند اطمینان یافت و این تعهّد و التزام، مثل التزام نمازگزار به پاکى لباس و بدن و محلّ نماز و مثل ذخیره کردن خاک پاک براى تیمم بر آن است. و این قاعده نزد پیشینیان صالح، ثابت بوده هرچند تاریخ از نقل آن غفلت کرده است.

در اینجا سؤالى است که برادران اهل سنت بسیار مى پرسند که چرا شیعه تربت پاکى را در سفر و حضر همراه دارد و همیشه بر آن سجده مى کند نه بر چیز دیگر؟ چه بسا افراد ساده بپندارند شیعه براى آن سجده مى کند نه برآن و سنگ و تربت را مى پرستد! این بدان جهت است که این بیچاره ها بین سجده بر تربت و سجده براى تربت فرقى نمى گذارند!
به هر حال، جواب این سؤال روشن است. نزد شیعه این نیکوست که خاک پاک و پاکیزه اى که طهارتش مورد یقین است همراه باشد، از هر زمین که باشد و از هر جاى جهان که باشد، در این مسأله همه جا یکسان است. این تعهّد و التزام، مثل التزام نمازگزار به پاکى لباس و بدن و محلّ نماز است. اما اینکه چرا تربت بر مى دارند براى اطمینان از پاکى است، چون نمى توان به طهارت هر زمینى که انسان فرود مى آید و نماز مى خواند یا سجده مى کند اطمینان یافت، به خصوص که افراد گوناگونى از بشر، مسلمان یا غیر مسلمان، مواظب پاکى و نجسى یا بى توجه به آن همه جا در تردّدند و مسلمان در نمازش دچار زحمت مى شود. ناچار خاک پاکى که به طهارت آن اطمینان دارد با خود بر مى دارد و هنگام نماز بر آن سجده مى کند، تا ندانسته بر چیزهاى نجس و کثیف سجده نکند، چون با سجده بر اینها نه مى توان به خدا تقرّب جست و نه سجده بر آن جایز است و نه عقل سلیم آن را مى پذیرد، به خصوص با آن همه تأکید که نسبت به پاکى اعضا و لباس نمازگزار شده و از خواندن نماز در جاهایى مثل مزبله، قربانگاه، سرِراه، دستشویى و حمام و خوابگاه شتر و... نهى شده و دستور است که مساجد را پاک و خوشبو سازند.(1)
این قاعده نزد پیشینیان صالح، ثابت بوده، هرچند تاریخ از نقل آن غفلت کرده است.
روایت شده که تابعىِ فقیه، مسروق بن اجدع (متوفاق 62 هجرى) در سفرهایش پاره خشتى از مدینه با خود همراه مى برد و بر آن سجده مى کرد. این را ابى شیبه هم در کتابش «المصنّف» در باب کسى که در کشتى چیزى با خود بردارد که بر آن سجده کند آورده، و با دو سند نقل کرده که مسروق بن اجدع چون با کشتى سفر مى کرد، پاره خشتى براى سجده بر آن همراه خود بر مى داشت.(2)
تا اینجا روشن شد که تعهد شیعه نسبت به سجده بر خاک، تنها براى سهولت کار بر نمازگزار در سفر و حضر است، چون بیم آن مى رود که زمین پاک یا حصیر پاکى که بر آن سجده کند نیابد و کارش مشکل شود. این مثل ذخیره کردن خاک پاک از سوى یک مسلمان براى تیمم بر آن است.(3)