«مجسّمه» قائل هستند كه خداوند جسميّت دارد و تمام صفات و عوارضى كه براى جسم وجود دارد براى او قائل هستند. شهرستانى از قول آنها نوشته است حتّى مى توان خدا را لمس كرد و با او مصافحه نمود و مسلمانان مخلص مى توانند او را در آغوش بگيرند و معانقه كنند. البتّه الان در ميان مسلمين يا غير مسلمين، كسى با چنين عقائدى وجود ندارد لکن قبول جسميّت براى خداوند مساوى با نفى الوهيت و واجب الوجود بودن او است؛ چرا كه هر جسمى اجزائى دارد و داراى زمان و مكان است و هر يك از اين اوصاف براى نفى الوهيت خداوند كافى است.

فقیهان اهل سنت دو دسته مى باشند: 1- اصحاب رأى که افزون بر قرآن و سنت، از عقل نیز پیروی مى کنند، که در رأس آنها ابو حنیفه قراردارد. 2- اهل الحدیث که عقل و علم کلام را به طور مطلق انکار کرده و تنها بر ظواهر قرآن و حدیث تکیه مى کنند، و در رأس آنها مالک بن انس و احمد بن حنبل قرار دارند. احمد بن حنبل معتقد است؛ حوادث جهان، قضا و قدر الهى است و افعال انسان همگی به تقدیر خداست. هم چنین خلافت و امامت تا روز قیامت از آن قریش دانسته و به رؤیت خدا با چشم، جواز تکلیف مالایطاق، و ... باور دارند.
 

يكى از مهمترين جريانهاى عقيدتى در دوران امام هادى(ع)، كشمكش شديد بر سر مخلوق بودن يا مخلوق نبودن قرآن است. معتزله که عقل گرای محض بودند قائل به مخلوقیت آن و اشاعره و اهل حدیث قائل به قدیم بودن آن بودند. این بحث از اواخر حكومت بنى اميه توسط «جَعْد بن درهم»، معلم «مروان بن محمد» آغاز گرديد، تا آنكه «مأمون» آتش اختلاف را شعله ورتر كرد و کار به جايى رسيد كه زندانها پر از مخالفان نظریه خلق قرآن گرديد. ولی «متوكل عباسى»، جانب اهل حديث را گرفت و به «محنه القرآن» خاتمه داد.

جبائیان از متکلمان معتزلى، معتقد است فلسفه وجوب امامت، اقامه حدود الهى است، که از شؤون امام است نه دیگران. بنابراین باید امامى در خارج باشد که به این امر مهم اقدام نماید. ولى از کلام قاضى عبدالجبار معتزلى در «شرح الاصول الخمسه» استفاده مى شود که فلسفه وجوب امامت، تنها اجراى حدود الهى نیست، بلکه اجراى همه احکام شرعى است، مانند: تنفیذ احکام و امثال آن که به امامت بستگى دارد.

قاضى ابوبکر باقلانى در پاسخ این پرسش که هدف از نصب امام چیست؟ مى گوید: فرماندهى سپاه، پاسدارى از مرزها، سرکوبى ستمگران، حمایت از مظلومان، اقامه حدود، تقسیم سرمایه هاى عمومى میان مسلمانان و هزینه کردن آن در امورى مانند جهاد با دشمنان، امورى است که هدف از نصب امام را تشکیل مى دهد و به عنوان وظایف و مسؤولیت هاى او به شمار مى آید.