اوّلا: گويندگان صواب كه در آيه 38 سوره نبأ به آن اشاره شده فرشتگان يا مؤمنانند نه مجرمان، و چنان كه مفسّران نيز گفته اند، سخن صواب ايشان همان شفاعت به حق است؛ چنان كه امام صادق(ع) در پاسخ به پرسشى درباره همين آيه فرمود: «كسانى كه در روز قيامت به آنان اجازه داده مى شود سخن صواب گويند، ما اهل بيت هستيم كه خدايمان را ستايش مى كنيم، بر پيامبران درود مى فرستيم و شيعيانمان را شفاعت مى كنيم».
ثانيا: در قيامت مراحل، مواقف و موقعيّت‌هاى مختلفى وجود دارد و خداوند مجرمان و کافران را از مطلق مخاصمه و مجادله در محضر خویش نهى نكرده، بلكه از مجادله به هنگام محاسبه اعمال نهى کرده است. چنانکه مخاصمه ياد شده در آیه 28 سوره ق، مربوط به مرحله پس از حسابرسى اعمال و در مقام عذرخواهى است، ولى مُهر شدن لب‌هاى مجرمان در زمان محاسبه و در حين انجام آن است كه مى كوشند گناهان خود را از اساس منكر شوند.

از بحث هاي مطرح در دادگاه عدل الهي، بحث گواهي اعضاي بدن انسان است. «قرآن» در اين باره مي فرمايد: «آن روز زبانها و دستها و پاهايشان نسبت به اعمالى كه مرتكب شدند بر ضد آنها گواهى مى دهد». هنگامى كه دشمنان خدا در كنار دوزخ مى آيند گوشها و چشمها و پوست هاى تنشان به اعمال آنها گواهى مى دهد در اين هنگام «آنها به پوست هاى تن خود مى گويند: چرا بر ضد ما گواهى داديد؟» آنها در پاسخ مى گويند: «همان خدايى كه هر موجودى را به نطق درآورده ما را ناطق ساخته است!».

خداوند در ارتباط با شهادت اعضای بدن می فرماید: «زمانى که به آن مى رسند گوش آنها و چشم ها و پوست هاى تنشان به اعمال آنها گواهى مى دهد!». بر اساس این آیه قرآن، در قیامت، گوش، چشم، پوست بدن، زبان و دست و پای انسان بر علیه او گواهی می دهند. حال یا به اینگونه که خدا درک و قدرت سخن در آنها مى آفریند؛ یا در میان آنها ایجاد صوت می کند و یا آثار گناهان که در طول عمر در آنها نقش بسته، آشکار می شود.

 منظور از شاهد: شهود روز قیامت اعم از پیامبر اسلام(ص) یا سایر پیامبران نسبت به امت هاى خود و ملائکه، فرشتگان و اعضاء پیکر آدمى و شب و روز می باشد و مشهود: انسان ها یا اعمال آنها است. البته روز جمعه، عرفه و عید قربان نیز شهود روز محشر و گواهان اعمال انسان ها هستند.

گواهی اعضای بدن و زمین در صحنه رستاخیز، یک گواهی عملی و اثری است که دروغ در آن راه ندارد. همانند اعتراف متهم که وقتی عکس هایش از لحظه جنایت را می بیند و تمام راه های انکار را به روی خود بسته می بیند، زبان به اعتراف می گشاید. روح و جسم ما نیز بايگانى عجيبی از تمام اعمال و سخنان ماست. از سویی اعمال ما بازتابى در روح و جسم ما دارد؛ يك دروغ، يك خيانت و ... نقوش و خطوطی در روح و جسم ما ترسيم مى كند كه خواندن اين خطوط در دادگاه قیامت كاملاً آسان مى باشد.

امام علي(ع) مي فرمايد: «اى بندگان خدا بدانيد كه مراقبانى از خودتان بر شما گماشته شده و ديده بانانى از اعضاى پيكرتان، و نيز حسابدارانى راستگو كه مراقب شمايند كه اعمالتان و حتى شماره نفس هايتان را ثبت مى كنند، نه ظلمتِ شبِ تاريك، شما را از آنها پنهان مى دارد و نه درهاى محكم و فرو بسته!». آری علاوه بر اعضاى پيكر و پوست تن انسان، دو فرشته الهى هميشه با انسان هستند و اعمال و كردار او را ثبت و ضبط مى كنند. نتيجه آنكه اين گونه امور، انسان را به موضوع مراقبت، توجّه بيشترى مى دهد و عامل بازدارنده مؤثرى در برابر گناهان اوست.