پاسخ اجمالی:
خداوند در قرآن به انفاق پنهانی توصیه کرده و می فرماید: «اگر انفاق ها را آشكار كنيد خوب است و اگر آنها را مخفى کنید براى شما بهتر است». بی شک انفاق در راه خدا چه علنى و آشكار باشد و چه پنهانی، هر كدام اثر مفيدى دارد؛ زيرا هنگامى كه انسان به صورت علنی و آشكار در راه خدا انفاق مى كند؛ موجب تشویق مردم به اين گونه كارهاى نيك مى شود. اما چنانچه انفاق به صورت پنهانی انجام شود، ريا و خودنمايى در آن كمتر است و خلوص بيشترى در آن خواهد بود، مخصوصاً در كمك به محرومان، آبروى آنها بهتر حفظ مى شود. از این رو قرآن انفاق پنهانى را بهتر دانسته و به آن توصیه می کند.
پاسخ تفصیلی:
خداوند در آیات قرآن انفاق پنهانى بهتر دانسته و به آن توصیه می کند: «إِن تُبْدُواْ الصَّدَقَاتِ فَنِعِمَّا هِىَ وَ إِنْ تُخْفُوهَا وَ تُؤْتُوهَا الْفُقَرَاءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَ يُكَفّرُ عَنْكُم مّن سَيِّئاتِكُم وَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ»(1)؛ (اگر صدقات [و انفاق هاى خود] را آشکار کنید، خوب است؛ و اگر آنها را مخفى ساخته و به نیازمندان بدهید، براى شما بهتر است؛ و از گناهان شما مى کاهد؛ و خداوند به آنچه انجام مى دهید، آگاه است).
ترديد نيست كه انفاق در راه خدا چه علنى و آشكار باشد چه پنهان، هر كدام اثر مفيدى دارد؛ زيرا هنگامى كه انسان به طور آشكار و علنى مال خود را در راه خدا انفاق مى كند اگر انفاقِ واجب باشد گذشته از اين كه مردم به اين گونه كارهاى نيك تشويق مى شوند، رفع اين تهمت نيز از انسان مى گردد كه به وظيفه واجب خود عمل نكرده است و اگر انفاقِ مستحب باشد در حقيقت يك نحوه تبليغ عملى است كه مردم را به كارهاى خير و حمايت از محرومان و انجام كارهاى عام‌المنفعه تشويق مى كند.
و چنانچه انفاق به طور مخفى و دور از انظار مردم انجام شود، ريا و خودنمايى در آن كمتر است و خلوص بيشترى در آن خواهد بود، مخصوصاً درباره كمك به محرومان، آبروى آنها بهتر حفظ مى شود و لذا، آيه فوق مى گويد: «هر دو خوب است؛ ولى انفاق پنهانى بهتر است». بعضى از مفسّران گفته اند: اين دستور تنها درباره انفاق هاى مستحبّى است و انفاق هاى واجب از قبيل زكات و مانند آن بهتر است هميشه آشكار و علنى باشد؛ ولى مسلّم است كه هيچ يك از اين دو دستور (اظهار و اخفاى انفاق) جنبه عمومى و همگانى ندارد؛ بلكه موارد، مختلف است؛ در پاره اى از موارد كه اثر تشويقى آن بيشتر است و لطمه اى به اخلاص نمى زند، بهتر است اظهار گردد و در مواردى كه افرادِ آبرومندى هستند كه حفظ آبروى آنها ايجاب مى كند انفاق به صورت مخفى انجام گيرد و بيم رياكارى و عدم اخلاص مى رود، مخفى ساختن آن بهتر خواهد بود. در بعضى از احاديث تصريح شده كه انفاق هاى واجب بهتر است اظهار گردد و امّا انفاق هاى مستحب بهتر است مخفيانه انجام گيرد.
از امام صادق(عليه السلام) نقل شده كه فرمود: «زكات واجب را به طور آشكار از مال جدا كنيد و به طور آشكار انفاق نماييد، امّا انفاق هاي مستحب اگر مخفى باشد بهتر است». اين احاديث با آنچه در بالا گفتيم منافات ندارد؛ زيرا انجام وظايف واجب كمتر آميخته به ريا مى شود؛ چون وظيفه اى است كه در محيط اسلامى هر كس بايد آن را انجام دهد و هم چون يك ماليات قطعى است كه بايد همه بپردازند؛ بنابراين، اظهار آن بهتر است و اما انفاق هاى مستحبّى چون جنبه الزامى ندارد ممكن است اظهار آن لطمه به خلوص نيّت بزند، اخفاى آن شايسته تر مى باشد.
«وَ يُكَفّرُ عَنكُم مّن سَيَاتِكُمْ» از اين جمله استفاده مى شود كه انفاق در راه خدا در آمرزش گناهان اثر عميق دارد؛ زيرا بعد از دستور انفاق در اين جمله مى فرمايد: «و گناهان شما را مى پوشاند». البتّه مفهوم اين سخن آن نيست كه بر اثر انفاق كوچكى همه گناهان بخشوده خواهد شد؛ بلكه با توجّه به كلمه «مِن» كه معمولاً براى «تبعيض» به كار مى رود، استفاده مى شود كه انفاق، بخشى از گناهان را مى پوشاند. روشن است كه آن بخش بستگى به (مقدار انفاق) و ميزان اخلاص دارد. درباره اين كه انفاق، سبب آمرزش مى شود روايات فراوانى از طرق اهل بيت(علیهم السلام) و اهل تسنّن وارد شده است، از جمله در حديثى آمده است: «انفاق نهانى، خشم خدا را فرو مى نشاند و همان گونه كه آب آتش را خاموش مى كند، گناه انسان را از بين مى برد!»
و نيز در روايتى آمده است: «هفت كس هستند كه خداوند آنها را در سايه لطف خود قرار مى دهد، در روزى كه سايه اى جز سايه او نيست: پيشواى دادگر؛ جوانى كه در بندگى پروردگار پرورش مى يابد؛ كسى كه قلب او با مسجد پيوسته است؛ كسانى كه يكديگر را براى خدا دوست دارند و با محبّت گرد هم آيند و با محبّت متفرّق مى شوند؛ كسى كه زن زيباى صاحب مقامى او را به گناه دعوت كند و او بگويد من از خدا مى ترسم؛ كسى كه انفاق نهانى مى كند به طورى كه دست راست او از انفاقى كه دست چپ او كرده آگاه نمى گردد و كسى كه در تنهايى به ياد خدا مى افتد و قطره اشكى از گوشه هاى چشم او سرازير مى شود».
«وَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ» معنى اين جمله اين است كه خدا عالِم است به آنچه [انسان] انفاق مى كند، چه آشكار باشد و چه مخفى و هم چنين از نيّات شما آگاه است كه اظهار و اخفاى انفاق را به چه منظور و هدفى انجام مى دهيد. در هر حال، آنچه در انفاق بسيار مهم است، نيّت پاك و خلوص در عمل است؛ دانستن و ندانستن مردم اثرى ندارد و آنچه مهم است علم خداست؛ چرا كه اوست كه جزاى اعمال انسان را مى دهد و از نهان و آشكار آگاه است.(2)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.