آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در فرمان امام علی(ع) به مالك اشتر آمده محبوب ترين كارها بايد امورى باشد كه با رضايت توده مردم همراه باشد؛ چون خشم توده مردم، خشنودى اقليّت خواص را بى اثر می كند، امّا ناخشنودى خواص با رضايت عموم جبران پذير است. علت آن اين است كه پايه دين و اجتماع مسلمين و نيروى ذخيره براى دفاع در برابر دشمنان تنها توده مردم هستند. بايد كسانى كه نسبت به مردم از همه عيب جوتر هستند از حاكم دورتر باشند؛ زيرا مردم عيوبى دارند كه والى در پوشاندن آن عيوب از همه سزاوارتر است. نبايد درصدد كشف عيوب پنهانى مردم بود.

اميرالمومنين(عليه‌السلام) در فرمان معروف خود به مالك اشتر دستور مى دهد كه تكيه گاه او در همه حال و در همه چيز، توده هاى زحمت كش جامعه و عامّه مردم باشند؛ و از تكيه كردن بر اقليّت ثروتمندِ خودخواهِ پرتوقّع بپرهيزند، و همواره در فكر خوشنودى و رضاى گروه اول باشند نه دوم. ايشان مى فرمايد:

«وَ لْيَكُنْ اَحَبَّ الاُمُورِ اِلَيْكَ اَوْسَطُها فِى الْحَقِّ وَ اَعَمُّها فِى الْعَدْلِ وَ اَجْمَعُها لِرِضَى الرَّعِيَّةِ، فَاِنَّ سُخْطَ الْعامَّةِ يُجْحِفُ بِرَضى الْخاصَّةِ، وَ اِنَّ سُخْطَ الْخاصَّةِ يُغْتَفَرُ مَعَ رِضَى الْعامَّةِ، وَ لَيْسَ اَحَد مِنَ الرَّعِيَّة اَثْقَلُ عَلَى الْوالِى مَؤُونَةً فِى الرَّخاءِ وَ اَقَلُّ مَعُونَةً لَهُ فِى الْبَلاءِ وَ اَكْرَهُ لِلاِنْصافِ وَ اَسْأَلُ بِالاِلْحافِ وَ اَقَلُّ شُكْراً عِنْدَ الاِعْطاءِ وَ اَبْطَأُ عُذْراً عِنْدَ الْمَنْعِ، وَ اَضْعَفُ صَبْراً عِنْدَ مُلِمّاتِ الدَّهرِ مِنْ اَهْلِ الْخاصَّةِ، وَ اِنَّما عِمادُ الدّينِ وَ جِماعُ الْمُسْلِمينَ وَ الْعُدَّةُ لِلاَعْلاءِ، اَلْعامَةُ مِنَ الاُمَّةِ، فَلْيَكُنْ صِغُوكَ لَهُمْ وَ مَيْلُكَ مَعَهُمْ»(1)؛

(بايد محبوب‌ ترين كارها نزد تو امورى باشد كه با حقّ و عدالت موافق‌ تر و با رضايت توده مردم هماهنگ‌ تر است؛ چرا كه خشم توده مردم خشنودى اقليّت خواص را بى اثر مى سازد، امّا ناخشنودى خواص با رضايت عموم جبران پذير است؛[اين را بدان كه] هيچ يك از رعيّت از براى والى از نظر هزينه زندگى در حالت صلح، سنگين تر و از نظر كمك به هنگام بروز مشكلات ناچيزتر، و در اجراى عدالت و انصاف ناراحت تر، و به هنگام درخواست و سؤال پر اصرارتر، و پس از عطا و بخشش كم سپاس تر، و به هنگام عدم پاسخگويى به خواسته هاى آنان دير عذرپذيرتر، و در موقع رويارويى با مشكلات كم استقامت تر از گروه خواص نيست! ـ و به اين ترتيب هزينه ها و توقّعاتشان بيشتر، و خدمت و همكاری شان كمتر از توده هاى مردم است ـ و چون پايه دين و اجتماع مسلمين و نيروى ذخيره براى دفاع در برابر دشمنان تنها توده مردم هستند بايد گوشَت متوجّه خواسته هاى آنان، و تمايل و توجُّهت به آن ها باشد!).

در بخش ديگرى دستور مى دهد عيب جويان حسود را كه دائماً در جستجوى عيوب مردمند به شدت از خود دور ساز! مى فرمايد: «وَ لْيَكُنْ اَبْعَدُ رَعِيَّتِكَ مِنْكَ وَ اَشْنأُهُمْ عِنْدَكَ، اَطْلَبُهُمْ لِمَعايِبِ النّاسِ، فَاِنَّ فِى النّاس عُيُوباً اَلْوالِى اَحَقُّ مَنْ سَتَرها، فَلاتَكْشِفَنَّ عَمّا غابَ عَنْكَ مِنْها، فَاِنَّما عَلَيْكَ تَطْهيرَ ما ظَهَرَ لَكَ وَ اللهُ يَحْكُمُ عَلى ما غابَ عَنْكَ!»(2)؛ (بايد كسانى كه نسبت به مردم از همه عيبجوترند از تو دورتر باشند؛ زيرا مردم عيوبى دارند كه والى در پوشاندن آن عيوب از همه سزاوارتر است. هرگز درصدد كشف عيوب پنهانى مردم مباش، وظيفه تو تنها آن است كه آنچه ظاهر است اصلاح كنى و آنچه از تو مخفى است خدا درباره آن حكم خواهد كرد).(3)