آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) فرماندار خود را هنگام غضب از اقدام عجولانه باز مي دارد و مي فرمايد: «هرگز به هنگامى كه خشمگين مى شوى و راه چاره اى براى آن مى يابى به انجام اقدام خشن شتاب مكن [و تصميم ناگهانى مگير]». حضرت در تبیین علت این سخن می فرماید: «غضب، صاحبش را به هلاكت مى افكند و عيوبش را آشكار مى سازد». علاوه بر این می فرماید: «غضب، بد همنشينى است، عيوب انسان را آشكار مى سازد شر را نزديك و خير را دور مى كند».

امام علی(علیه السلام) در بخشی از عهد نامه مالک اشتر(نامه 53 نهج البلاغه) مى فرمايد: (هرگز به هنگامى كه خشمگين مى شوى و راه چاره اى براى آن مى يابى به انجام اقدام خشن شتاب مكن [و تصميم ناگهانى مگير])؛ «وَ لاَتُسْرِعَنَّ إِلَى بَادِرَة(1)وَجَدْتَ مِنْهَا مَنْدُوحَةً(2)».
به يقين هنگامى كه انسان از خشم برافروخته مى شود اعتدال فكرى خود را از دست مى دهد و بارها آزموده ايم كه هر تصميمى در آن حال گرفتيم بعداً ثابت شده كه خطا بوده است. حتى عاقل ترين اشخاص به هنگام خشم و غضب ممكن است به صورت نادان ترين افراد در آيند و اين تعبيرى كه در ميان عوام معروف است كه مى گويند: هنگامى كه عصبانى شدم خون چشمانم را گرفت و چيزى را نديدم و مرتكب فلان كار شدم در واقع اشاره به همين حالت است. لذا در حديثى از اميرمؤمنان(عليه السلام) مى خوانيم: «الْغَضَبُ يُرْدِي صاحِبَهُ وَ يُبْدي مَعايِبَهُ»(3)؛ (غضب، صاحبش را به هلاكت مى افكند و عيوبش را آشكار مى سازد). همچنین در حديث ديگرى از آن حضرت آمده است: «بِئْسَ الْقَرِينُ الْغَضَبُ يُبْدِي الْمَعَائِبَ وَ يُدْنِي الشَّرَّ وَ يُبَاعِدُ الْخَيْرَ»(4)؛ (غضب، بد همنشينى است؛ عيوب انسان را آشكار مى سازد شر را نزديك و خير را دور مى كند).
اين نكته هنگامى روشن تر مى شود كه گاه افرادى يك طرفه مى آيند و نزد امرا سخنى مى گويند. اگر آنها در همان حال تصميم بگيرند پشيمان خواهند شد. بايد حوصله كنند و سخنان طرف مقابل را هم بشنوند و چه بسا پس از تحقيق، مطلب دگرگون شود. بنابراين بايد مطابق ضرب المثل معروف عمل كرد: به هنگام غضب نه تصميم نه كيفر و نه دستور.(5)