آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) درباره برخورد يكسان حاكمان با مردم مى فرمايد: «حقى كه بر والى ثابت است اين است كه برترى هايى كه به او رسيده و قدرتى كه به او داده شده سبب تغيير حال او درباره رعيّت نشود؛ بلكه بايد نعمت هايى را كه خدا به او داده سبب نزديكى بيشتر به بندگان خدا و مهربانى به برادرانش گردد». اشاره به این که والى بايد چنان باشد كه رسيدن به قدرت، او را دگرگون نسازد، دست و پاى خود را گم نكند و گرفتار عُجب نشود؛ می بینیم زمامداران مادّى، پيش از رسيدن به قدرت سخنان زيبايى دارند؛ اما هنگام تسلط بر اوضاع همه را فراموش می كنند.

امام علي(عليه السلام) در بخشی از نامه 50 نهج البلاغه به دو نكته مهم اشاره مى فرمايد: نخست مى فرمايد: (اما بعد [از حمد و ثناى الهى] حقى كه بر والى و زمامدار ثابت است اين است كه فضل و برترى هايى كه به او رسيده و قدرتى كه به او داده شده سبب تغيير حال او درباره رعيّت نگردد)؛ «أَمَّا بَعْدُ، فَإِنَّ حَقّاً عَلَى الْوَالِي أَلاَّ يُغَيِّرَهُ عَلَى رَعِيَّتِهِ فَضْلٌ نَالَهُ وَ لاطَوْلٌ(1)خُصَّ بِهِ».
اشاره به اينكه والى و زمامدار بايد چنان باشد كه رسيدن به قدرت، او را دگرگون نسازد، دست و پاى خود را گم نكند و گرفتار عُجب، خودبينى و خودپسندى و در نتيجه استبداد نشود همان چيزى كه غالباً در زمامداران مادّى ديده مى شود كه پيش از رسيدن به قدرت سخنان زيبايى در مورد مردمى بودن و مردمى زيستن دارند؛ اما هنگامى كه بر اوضاع مسلط شدند همه را فراموش كرده و استبداد را پيشه خود مى سازند و تنها اولياى الهى و كسانى كه در خط پيروى آنها هستند از اين خطر در امان مى مانند.
در دومين نكته مى افزايد: (بلكه بايد نعمت هايى را كه خدا به او ارزانى داشته سبب نزديكى بيشتر به بندگان خدا و مهربانى به برادرانش گردد)؛ «وَ أَنْ يَزِيدَهُ مَا قَسَمَ اللهُ لَهُ مِنْ نِعَمِهِ دُنُوّاً مِنْ عِبَادِهِ وَ عَطْفاً عَلَى إِخْوَانِهِ». اشاره به اينكه نه تنها قدرت نبايد او را از مردم دور كند و به استبداد بكشاند؛ بلكه به عكس بايد هر چه نعمت خدا به او بيشتر مى شود به مردم نزديك تر گردد و درباره كسانى كه امام از آنها به برادر تعبير كرده محبّت بيشتر داشته باشد، زيرا شكر اين نعمت جز از اين طريق نخواهد بود. در غررالحكم از حضرت نقل شده است كه مى فرمايد: «إنَّ حَوائِجَ النّاسِ إلَيْكُمْ نِعْمَةً مِنَ اللهِ عَلَيْكُمْ فَاغْتَنِمُوها وَ لاتَمَلُّوها فَتَتَحَوَّلَ نَقِماً»(2)؛ (نياز مردم به شما نعمتى است از سوى خدا براى شما. اين نعمت را غنيمت بشماريد و هرگز از آن ملول نشويد كه به نقمت و عذاب تبديل خواهد شد).(3)