آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

ایشان فرمودند: «اى رسول خدا(ص)، [درباره شهادت من چه مى فرماييد؟] مگر در جنگ «اُحُد»، بعد از آنكه جمعى از مسلمانان شهيد شدند و من به سعادت شهادت نرسيدم و اين بر من سخت آمد به من نفرمودى بشارت باد بر تو كه شهادت از پى توست؟ پيامبر(ص) فرمود: اگر تو بزودى شهيد شوى چه كسى با «ناكثين»، «قاسطين» و «مارقين» پيكار مى كند؟ آرى، من به تو وعده شهادت داده ام و شهيد هم خواهى شد و محاسن تو از خون فرقت رنگين خواهد شد ...».

امام علي(عليه السلام) در بخشی از خطبه 156 «نهج البلاغه» پس از آنکه کلام پیامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) را که فرمود: «ای علی بعد از من امتم در بوته آزمایش قرار می گیرند» نقل می نماید، ادامه می دهد: (من به ایشان عرض كردم: اى رسول خدا(ص)، [درباره شهادت من چه مى فرماييد؟] مگر در جنگ «اُحُد»، بعد از آنكه جمعى از مسلمانان شهيد شدند و من به سعادت شهادت نرسيدم و اين بر من سخت آمد به من نفرمودى بشارت باد بر تو كه شهادت از پى توست؟ رسول خدا(ص) فرمود: مطلب همان گونه است كه گفته ام؛ ولى بگو: در آن هنگام چگونه صبر خواهى كرد؟ عرض كردم: اى رسول خدا(ص)! اين از موارد صبر نيست [؛ زيرا صبر در برابر مصيبت است]؛ بلكه از موارد بشارت و شُكر است)؛ «فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللهِ، أَوَ لَيْسَ قَدْ قُلْتَ لِي يَوْمَ أُحُدٍ حَيْثُ اسْتُشْهِدَ مَنِ اسْتُشْهِدَ مِنَ الْمُسْلِمِينَ، وَ حِيزَتْ(1) عَنِّي الشَّهَادَةُ، فَشَقَّ ذلِكَ عَلَيَّ، فَقُلْتَ لِي: أَبْشِرْ، فَإِنَّ الشَّهَادَةَ مِنْ وَرَائِكَ(2)؟ فَقَالَ لِي: إِنَّ ذَلِكَ لَكَذلِكَ، فَكَيْفَ صَبْرُكَ إِذاً؟ فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللهِ، لَيسَ هَذَا مِنْ مَوَاطِنِ الصَّبْرِ، وَ لكِنْ مِنْ مَوَاطِنِ الْبُشْرَى وَ الشُّكْرِ».

اما در مورد اینکه چه چیزی باعث شد امام علي(عليه السلام) از شهادت خود سؤال کند، در روايات چنين آمده است: «حضرت علي(ع) بعد از آنكه ماجراى اين فتنه را از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) شنيد عرض كرد: يا رسول الله(ص)، تو به من وعده شهادت دادى؛ از خدا بخواه زودتر نصيب من كند. پيامبر(ص) فرمود: اگر تو بزودى شهيد شوى چه كسى با «ناكثين»، «قاسطين» و «مارقين»؛ (آتش افروزان جمل و اصحاب معاويه و خوارج) پيكار مى كند؟ (آرى، من به تو وعده شهادت داده ام و شهيد هم خواهى شد و محاسن تو از خون فرقت رنگين خواهد شد)؛ «أَمَا إِنِّي قَدْ وَعَدْتُكَ الشَّهَادَةَ وَ سَتُسْتَشْهَدُ تُضْرَبُ عَلَى هَذِهِ فَتُخْضَبُ هَذِهِ»».(3)

نكته بسيار جالبى كه در اين بخش از خطبه ديده مى شود سخنى است كه ميان پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) و امام على(عليه السلام) رد و بدل مى شود؛ و آن اينكه پيغمبر(ص) سخن از صبر در برابر شهادت مى گويد و حضرت علي(ع) سخن از شُكر و بشارت. واكنشى اين گونه در برابر موضوع شهادت، نشانه اوج ايمان و عشق نسبت به ايثار در راه خدا و ارزش هاى والاى اسلامى است كه تاكنون از شخص ديگرى جز آن حضرت نقل نشده است و گفتار آن حضرت - به هنگامى كه در محراب عبادت در خون خود غلطيد - «فُزْتُ وَ رَبِّ الْكَعْبَةِ»؛ (به خداي كعبه رستگار شدم) ادامه همين جريان است.(4)