آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

بازگو كردن فضائل از سوي امام علي(ع) از باب معرفي خويشتن است نه خودستايي؛ چون بسيارى از مردم ممكن است به موقعيت شخص بزرگى آشنا نباشند و از افكار و علوم و برنامه هاى تربيتى او بهره نگيرند؛ آيا او نبايد خود را به مردم معرفى كند؟ اگر شخص طبيبِ ماهر و متخصص در رشته هاى مختلف طبّى، تابلو بزرگى بر سر درِ مطبّ خود نصب كند و رتبه هاى علمى خود را يكى بعد از ديگرى بر آن بنويسد تا مردم او را بشناسند و از علم و تجربه او بهره گيرند، آيا خودستايى است يا معرفى كردن در برابر ناآگاهان؟ از اين گذشته يكى از مراحل شكر نعمت هاى الهى، بازگو كردن آن است كه مورد تأكيد «قرآن» هم قرار گرفته و حضرت علي(ع) هم به دستور «قرآن» عمل نموده است.

امام علي(عليه السلام) در بخشی از خطبه 154 «نهج البلاغه» به بيان بخشى از فضايل اهل بيت(عليهم السلام) پرداخته، چنين مى فرمايد: (ما مَحرم اسرار پيامبر خدا(صلى الله عليه و آله) و ياران راستين او و گنجينه داران و درهاى علوم وى هستيم که تنها باید از درِ خانه به آن وارد شد، و هر كس كه از غير در وارد شود سارقش مى نامند!)؛ «نَحْنُ الشِّعَارُ وَ الْأَصْحَابُ، وَ الْخَزَنَةُ وَ الْأَبْوَابُ، وَ لَا تُؤْتَى الْبُيُوتُ إِلَّا مِنْ أَبْوَابِهَا، فَمَنْ أَتَاهَا مِنْ غَيْرِ أَبْوَابِهَا سُمِّيَ سَارِقاً».
گاه افراد بهانه جو مى پرسند: چرا امام علي(عليه السلام) در اينجا به معرفى خويشتن پرداخته و خودستايى مى كند؟ آيا اين كار دون شأن امام(ع) نيست؟ تا آن جا كه «ابن ابى الحديد» در «شرح نهج البلاغه» نقل مى كند كه: «بعضى به «عمر» گفتند: علي(ع) را به فرماندهى لشكر برگزين! او گفت: علي خود را برتر از اين حرف ها مى داند!».
ولى اين گونه خرده گيرى ها كه غالباً از ناآگاهى يا حسد سرچشمه مى گيرد در برابر منطقِ عقل مردود است؛ چرا كه بسيارى از مردم ممكن است به موقعيت شخص بزرگى آشنا نباشند و از افكار و علوم و برنامه هاى تربيتى او بهره نگيرند؛ آيا او نبايد خود را به مردم معرفى كند؟
اين موضوع به آن مى ماند كه شخص طبيب ماهر و متخصص در رشته هاى مختلف طبّى، تابلو بزرگى بر سر درِ مطبّ خود نصب كند و رتبه هاى علمى خود را يكى بعد از ديگرى بر آن بنويسد تا مردم او را بشناسند و از علم و تجربه او بهره گيرند. آيا اين كار خودستايى است يا معرفى كردن در برابر ناآگاهان؟
از اين گذشته يكى از مراحل شكر نعمت هاى الهى، بازگو كردن آن است؛ «قرآن مجيد» مى فرمايد: «وَ أَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ»(1)؛ (نعمت پروردگارت را بازگو كن). در حديثى از امام صادق(عليه السلام) مى خوانيم كه «حضرت فرمود: تفسير آيه فوق چنين است: «حَدِّثْ بِما أَعْطاكَ اللهُ وَ فَضَّلَكَ وَ رَزَقَكَ وَ أَحْسَنَ إِلَيْكَ وَ هَدَاكَ»؛ (آنچه را خدا به تو بخشيده و برترى داده و روزى هايى را كه به تو عطا فرموده و آنچه را به تو نيكى كرده و هدايت نموده، همه را بازگو كن)».(2)
و لذا در بعضى از احاديث نقل شده است كه وقتى از امام علي(عليه السلام) در مورد بعضى از فضايل آن حضرت سؤال شد، امام(ع) در پاسخ فرمود: گرچه خودستايى زشت است؛ ولى من با الهام از آيه «وَ أَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ» و براى بازگويى نعمت هاى پروردگار به تو پاسخ مى گويم [سپس بخشى از فضايل خود را بيان فرمودند].(3)