آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) درباره بي اعتنائي پیامبر(ص) به زرق و برق دنيا می فرماید: «او دنيا را بسيار حقير و كوچك مى شمرد و آن را خوار و بى مقدار مى دانست و در ديدگاه ديگران نيز تحقيرش مى نمود! و مى دانست كه خداوند براى احترام او، دنيا را از وى گرفته و به خاطر حقارتش آن را براى ديگران گسترده ساخته است! پيامبر(ص) با قلب و روح خود از دنيا روى گردانيد و ياد آن را [براى هميشه] در دل خود ميراند، و دوست مى داشت كه زينت هاى آن از پيش چشمش پنهان و دور شود؛ تا از آن لباس فاخرى تهيّه نكند و يا اقامت در آن را آرزو ننمايد».

امام علي(عليه السلام) در بخشی از خطبه 109 «نهج البلاغه»، به ذكر اوصاف والاى پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) و بى اعتنايى او نسبت به زرق و برق دنيا مى پردازد تا نشان دهد چگونه يك انسان مى تواند در پرتو ايمان و آگاهى و عمل صالح از خطرات دنياپرستى در امان بماند. مى فرمايد: (او دنيا را بسيار حقير و كوچك مى شمرد و آن را خوار و بى مقدار مى دانست و در ديدگاه ديگران نيز تحقيرش مى نمود!)؛ «قَدْ حَقَّرَ الدُّنْيَا وَ صَغَّرَهَا، وَ أَهْوَنَ بِهَا وَ هَوَّنَهَا». اين تعبيرات اشاره روشنى به مقام زهد پيامبر اكرم(ص) است؛ زيرا كسى كه دنيا را حقير بداند و حقارت آن را به ديگران نيز توصيه كند، به يقين وابستگى و دلبستگى به دنيا نخواهد داشت! چرا كه شىء حقير و بى مقدار، ارزشى ندارد كه عقل او را بربايد و قلب او را به خود جذب كند.
سپس در تأكيد اين معنا مى فرماید: (و مى دانست كه خداوند براى احترام و گراميداشت او، دنيا را از وى گرفته و به خاطر حقارتش آن را براى ديگران گسترده ساخته است!)؛ «وَ عَلِمَ أَنَّ اللهَ زَوَاهَا(1) عَنْهُ اخْتِيَاراً(2)، وَ بَسَطَهَا لِغَيْرِهِ احْتِقَاراً».
اين سخن شبيه آیه ای است كه خداوند در سوره «زُخرف» بيان فرموده است: «وَ لَوْلَا أَنْ يَكُونَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً لَجَعَلْنَا لِمَنْ يَكْفُرُ بِالرَّحْمنِ لِبُيُوتِهِمْ سُقُفاً مِنْ فِضَّةٍ وَ مَعَارِجَ عَلَيْهَا يَظْهَرُونَ * وَ لِبُيُوتِهِمْ أَبْواباً وَ سُرُراً عَلَيْهَا يَتَّكِؤُونَ * وَ زُخْرُفاً وَ إِنْ كُلُّ ذلِكَ لَمَّا مَتَاعُ الْحَياةِ الدُّنْيَا و الْآخِرَةُ عِنْدَ رَبِّكَ لِلْمُتَّقِينَ»(3)؛ (اگر [تمكّن كفار از مواهب مادى] سبب نمى شد كه همه مردم امّت واحد [گمراهى] شوند، ما براى كسانى كه به [خداوند] رحمان كافر مى شدند، خانه هايى قرار مى داديم با سقف هايى از نقره و نردبان هايى كه از آن بالا روند * و براى خانه هايشان درها و تخت هايى [زيبا و نقره اى] قرار مى داديم كه بر آن تكيه كنند * و انواع زيورها؛ ولى تمام اينها بهره زندگى دنيا است، و آخرت نزد پروردگار از آنِ پرهيزكاران است).
سپس امام(عليه السلام) در ادامه اين سخن مى فرماید: (پيامبر(صلى الله عليه وآله) با قلب و روح خود از دنيا روى گردانيد و ياد آن را [براى هميشه] در دل خود ميراند، و دوست مى داشت كه زينت هاى آن از پيش چشمش پنهان و دور شود؛ تا از آن لباس فاخرى تهيّه نكند و يا اقامت در آن را آرزو ننمايد)؛ «فَأَعْرَضَ عَنِ الدُّنْيَا بِقَلْبِهِ، وَ أَمَاتَ ذِكْرَهَا عَنْ نَفْسِهِ، وَ أَحَبَّ أَنْ تَغِيبَ زِينَتُهَا عَنْ عَيْنِهِ، لِكَيْلَا يَتَّخِذَ مِنْهَا رِيَاشاً، أَوْ يَرْجُوَ فِيهَا مَقَاماً». به يقين اگر پيغمبر اكرم(ص) فريفته زرق و برق دنيا و ناز و نعمت آن مى گشت، هرگز نمى توانست ابلاغ رسالت الهى را انجام دهد. اسير دنيا و نفس كجا و رساندن پيام هاى الهى كجا!
در حديثى از امام صادق(عليه السلام) مى خوانيم كه خداوند به موسى بن عمران(عليهما السلام) فرمود: «يَا مُوسَى! إِنَّ الدُّنْيَا دَارُ عُقُوبَةٍ عَاقَبْتُ فِيهَا آدَمَ عِنْدَ خَطِيئَتِهِ، وَ جَعَلْتُهَا مَلْعُونَةً، مَلْعُونٌ مَا فِيهَا إِلَّا مَا كَانَ فِيهَا لِي يَا مُوسَى إِنَّ عِبَادِيَ الصَّالِحِينَ زَهِدُوا فِي الدُّنْيَا بِقَدْرِ عِلْمِهِمْ وَ سَائِرَ الْخَلْقِ رَغِبُوا فِيهَا بِقَدْرِ جَهْلِهِمْ»(4)؛ (اى موسى! دنيا دار كيفر و مجازات است. من آدم را به خاطر خطايش در آن مجازات كردم و دنيا را ملعون و نفرين شده قرار دادم. هر چه در دنياست ملعون است مگر آنچه براى من [و در طريق طاعت و رضاى من] باشد. اى موسى! بندگان صالح من به مقدار علم و آگاهيشان در مورد دنيا زهد پيشه كردند و ساير مردم به اندازه جهلشان به آن علاقمند شدند).(5)