آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«تجسس» پیامدهای بسيار بدی در زندگى فردى و اجتماعى دارد. تجسس در حریم شخصی دیگران، سبب نفرت، كينه توزى و عداوت آنها مى شود، زیرا جستجوگر را متجاوز، بى شرم و بى شخصيت مى دانند. علاوه بر اینکه بیشتر مردم داراى عیوبى هستند که اگر مستور بماند مى توانند با هم زندگى كنند. از سوى دیگر، بسيارى از مردم سعى مى كنند با مقابله به مثل، اسرار و عيوب پنهانی جستجوگر را بر ملا سازند. امام علی(ع) در حدیثی می فرماید: «كسى كه اسرار همسايه خود را تفتيش كند، پرده اسرار او پاره مى شود».

جستجو در كار ديگران پیامدهای بسيار منفى در زندگى فردى و اجتماعى دارد. زيرا از يك سو، سبب نفرت مردم از شخص جستجوگری كه به حريم زندگى و اسرار شخصى آنها هجوم برده است، مى شود. هيچ كس تحمل نمى كند كه ديگرى در زندگى خصوصى او دخالت كرده و يا در پى كشف اسرار او باشد، چنين كسى را متجاوز، بى شرم و بى شخصيت مى دانند، و مردم از او سخت متنفرند. از این رو، ممكن است این حديث كه «افراد جستجوگر بر اسرار عيوب مردم بدون دوست مى مانند»، اشاره به اين مطلب باشد.
از سويى ديگر، غالب مردم داراى نقاط ضعف و عيوبى هستند که چنانچه مستور بماند مى توانند با هم زندگى كنند، بر این اساس، برملا شدن عيوب پنهانى سبب بدبينى و بى اعتمادى نسبت به یکدیگر خواهد شد، و همين امر شيرازه امور اجتماعى را ازهم مى پاشد. ممکن است حديث پیشین به اين نكته اشاره داشته باشد كه تفتيش در حال ديگران سبب بدبينى به یکدیگر و از دست دادن دوستان مى شود. از سویی، جستجو و تفتيش درباره عقائد، اسرار و عيوب ديگران، سبب كينه توزى و عداوت در صحنه اجتماع و گاه منجر به درگيرى هاى شديد مى شود. اگر طالب سلامت جامعه، امنيت و آرامش هستیم، بايد به شدت از اين امر بپرهيزيم.
از سوى دیگر، بسيارى از مردم در اين موارد مقابله به مثل مى كنند، يعنى سعى مى كنند به اسرار زندگى و عيوب پنهانى تفتيش كنندگان پى برده و آنها را بر ملا سازند. امام علی(علیه السلام) در حديثى مى فرمایند: «مَنْ بَحَثَ عَنْ اَسْرارِ غَيرِهِ اَظْهَرَ اللّهُ اَسْرارَهُ»(1)؛ (كسى كه از اسرار ديگران جستجو كند، خداوند اسرار او را فاش مى كند».
ممكن است سخن آن حضرت که می فرمایند: «مَنْ كَشَفَ حِجابَ اَخِيِهِ اِنْكَشَفَ عَوراتِ بِيْتِهِ»(2)؛ (كسى كه پرده از اسرار ديگران بردارد، اسرار خانه او فاش خواهد شد). اشاره به همين معنى، يا اشاره به اثر وضعى و مجازات الهى اين عمل در دنيا باشد. آن امام بزرگوار در حديث ديگرى می فرمایند: «مَنْ تَطَّلَعَ عَلى اَسرارِ جارِهِ اِنْتَهَكَتْ اَسْتارُهُ»(3)؛ (كسى كه تفتيش از اسرار همسايه خود كند، پرده اسرار او پاره مى شود).(4)