آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

برای درمان «تجسس» باید به درمان ریشه های این خوی زشت پرداخت. نخست باید سوء ظن را از خویش دور نماییم؛ زیرا سوء ظن انسان را به جستجوگرى وا مى دارد. حسد، كينه توزى و عداوت از عوامل دیگر تجسّس می باشد. عقده حقارت و آلودگى به گناه، انسان را وادار به یافتن افرادى مانند خود می کند تا آرامش كاذبى پيدا كنند. قرار دادن خود به جای کسی که دارد از او تجسس می کند نیز بازدارنده این کار زشت است. همچنین توجه به آثار سوء تجسّس و كيفر الهى، تاثیر شگرفی در درمان تجسس دارد.

تا ريشه هاى عادت به تجسس در زندگى خصوصى ديگران از وجود انسان برچيده نشود، ترك آن خوی زشت غير ممكن است، بنابراين آنان كه مى خواهند با خودسازى اين خوى زشت را از خود دور سازند در درجه اول بايد سوءظن را از خود دور نمايند، چرا كه همواره سوءظن انسان را به جستجوگرى وا مى دارد. حسد، كينه توزى، عداوت و تكبر، هر يك مى تواند عاملى براى تجسّس در زندگى خصوصى ديگران باشد، كه اگر از وجود انسان برچيده شوند نتایج آن نيز از بين خواهد رفت.
عقده حقارت و آلودگى به گناه، انسان را وادار به یافتن افرادى مانند خود می كند تا به مصداق «اَلْبَلِيَةُ اِذا عَمَّتْ طابَتْ» آرامش كاذبى پيدا كنند. اگر این عوامل از وجود انسان برچيده نشود، تفتيش در حالات ديگران ادامه خواهد يافت. گذشته از اين ها، هر كس بايد در اين موضوع بينديشد كه آيا راضى است ديگران به تفتيش زندگى خصوصى او پرداخته و به اسرار او دست يابند، اگر راضی نیست چرا خودش به تفتیش زندگى ديگران می پردازد، اين مقايسه در بسيارى از خوهاى زشت، مى تواند جنبه بازدارنده قوى و نيرومندى داشته باشد.
توجه به پيامدهاى سوء تجسّس براى فرد و جامعه و كيفرهاى شديد الهى آن در دنيا و آخرت، و اينكه هر كس براى فاش كردن اسرار ديگران تلاش كند خدا اسرار و عيوب پنهانى او را بر ملا خواهد نمود، و پرده هاى او را در دنيا و آخرت مى درد، نيز مى تواند اثر مهمى در بازدارندگى از اين خوى زشت داشته باشد. ولى مهم اين است كه نه تنها در درمان اين خوى زشت بلكه در تمام رذائل اخلاقى بايد عوامل بازدارنده تكرار شوند، تا به خواست خدا، ريشه هاى گنديده رذائل از سرزمين قلب انسان كنده شده، و روح در پرتو انوار فضائل، نورانيت و آرامش يابد.(1)