آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

برای درمان سخن چينی، نخست باید سراغ انگیزه های آن رفت، عواملی مانند: حسد، دنياپرستى، کینه توزى، و ... از سویی دقت در پيامدهای سخن چينى، مانند کيفر الهی، نقش ويرانگر آن در سطح جامعه و ... از دیگر عوامل بازدارنده می باشد. همچنین بی اعتنایی مردم و تحریم این اشخاص می تواند در آنان تاثیر گذار باشد. امام على(ع) می فرمايند: «سخن چين را تكذيب كن، خواه راست بگوید خواه دروغ». البته نباید فراموش کرد که صفات رذيله از ضعف ايمان سرچشمه می گیرند و با تقویت آن می توان این رذایل را ترک کرد.

براى مبارزه با اين پديده شوم سخن چینی و قطع ريشه هاى آن از درون جان آدمى، قبل از هر چيز بايد به سراغ انگيزه هاى آن رفت، به يقين تا عواملی همانند: حسد، دنياپرستى، نفاق، انتقام جويى و حالت آزاردهى(سادیسم)، كه از عوامل اصلى پديده شوم نميمه و سخن چينى مى باشد، از بين نرود، اين رذيله اخلاقى از وجود انسان برچيده نمى شود. ممكن است با اراده و تصميم هاى قوى، مدتى محدود يا منتفى گردد، لکن در موقعىت های مناسب خود را نشان خواهد داد. فراموش نكنيم بسيارى از فضايل و يا رذايل اخلاقى، در يكديگر تأثير متقابل دارند، هر كدام مى تواند سبب و یا مسبّب ديگرى گردد، و اين در حالات و شرايط مختلف روى مى دهد.
از سوى ديگر دقت در پيامدها و آثار سوء نمّامى، سخن چينى و سعايت، و نقش ويرانگر آنها در سطح جامعه و درون خانواده و عواقب ناگوارى كه از اين رهگذر دامن همه را مى گيرد، عامل بازدارنده ديگرى است. افراد سخن چين به ويژه كسانى كه به آن عادت كرده اند، بايد آثار شوم اجتماعى و كيفرهاى الهى اين عمل را هر روز از نظر بگذرانند، و سرانجام نمّامى و سخن چينى را پى در پى به خود یادآوری كنند، وگرنه وسوسه هاى شيطانى و هوا و هوس آنها را آسوده نخواهد گذاشت.
برخورد مردم با ايمان با افراد نمّام و سخن چين مى تواند عامل بازدارنده ديگرى باشد. زيرا هنگامى كه به گفته هاى آنها اعتنا نشود، و از سوی مردم نیز طرد شوند، به زودى در مى يابند كه سخنان آنها نه تنها خريدارى ندارد، بلکه سبب بدبينى و نفرت مردم مى شود. همين امر اراده آنها را در اين كار زشت تضعيف مى كند. اميرمؤمنان على(عليه السلام) در حديثى می فرمایند: «اَكْذِبِ السِّعايَةَ و الَّنميمَةَ باطِلَةً كانَتْ اَوْ صَحِيحَةً»(1)؛ (سعايت و سخن چينى را تكذيب كن، خواه باطل باشد يا صحيح). یعنی اگر دروغ باشد بايد تكذيب شود، و اگر راست باشد با بى اعتنائى روبرو گردد. در حديث ديگرى نقل شده، مردى نامه اى را به اميرمؤمنان على(عليه السلام) تقدیم کرد كه در آن درباره كسى سخن چينى شده بود. امام به او فرمود: «اِنْ كُنْتَ صادِقاً مَقَتْناكَ وَ اِنْ كُنْتَ كاذِباً عاقَبْناكَ وَ اِنْ اَحْبَبْتَ الْقِيلَةَ اَقَلْناكَ، بَلْ تُقيلُنى يا اَميرَالْمُؤْمِنينَ»(2)؛ (اگر آنچه را نوشته اى راست باشد ما تو را مبغوض مى داريم، و اگر دروغ باشد ما تو را مجازات مى كنيم، و اگر توبه كنى توبه تو را مى پذيريم، آن مرد عرض كرد توبه مى كنم اى اميرمؤمنان توبه مرا بپذير». اين نكته نيز قابل توجه است؛ كسانى كه سخن چينى ديگران را نزد تو مى كنند درباره تو نزد ديگران نيز سخن چينى خواهند كرد. همان گونه كه امام صادق(عليه السلام) می فرمایند: «وَ مَنْ نَمَّ اِلَيْكَ سَيَنُمُّ عَلَيْكَ»(3)؛ (كسى كه نزد تو سخن چينى كند، بر ضد تو نيز سخن چينى خواهد كرد).
سخن آخر، بسیاری از مفاسد اخلاقى، از ضعف ايمان ناشى مى شود، و هر قدر پايه هاى ايمان به روز جزا در دل محكم تر گردد، اين رذايل كم رنگتر و كم رنگتر خواهد شد.(4)