آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«اعتماد» سرمايه اصلی جامعه بوده و سبب تعاون و پيشرفت در تمام زمينه ها می گردد، و سخن چينی سبب تفرقه و بد بينی می شود. امام علی(ع) می فرمايد: «سخن چينی سبب کينه و دشمنی می شود و انسان را از خدا دور می کند»، همچنين امام صادق(ع) می فرماید: «بزرگ ترین سحرها سخن چينی است؛ زيرا سبب جدايی دو دوست، ريختن خون ها، و ويرانی خانه ها مى شود». این مطلب نیز شایان توجه است که همواره کارهای مخرب، زودتر از اموری كه جنبه اصلاح دارند اثر می گذارند.

سرمايه اصلى يك جامعه اعتماد و اطمينانى است كه افراد با يكديگر دارند، اين اعتماد متقابل سبب اتحاد صفوف، همكارى و تعاون در حد اعلا و سبب پيشرفت جامعه در تمام زمينه ها می شود. اسلام كه اهميت فوق العاده اى به حفظ اعتماد عمومى و وحدت صفوف مى دهد، هر چيزى را كه بر آن لطمه وارد سازد حرام شمرده و هر چه سبب تقويت آن گردد لازم مى داند [گاه به طريق وجوب و گاه به طريق استحباب به آن دعوت كرده است].

بى شك نمّامى و سخن چينى از عوامل مهم ایجاد تفرقه و بدبينى در ميان افراد جامعه و سبب عداوت و دشمنى است. به همين دليل، شخص نمّام و سخن چين، از شرورترين افراد جامعه شمرده شده است. اميرمؤمنان على(عليه السلام) در حديثى می فرمایند: «اِيّاكُمُ وَ الَّنمائِمَ فَاِنَّها تُورِثُ الضَّغائِنَ»(1)؛ (از سخن چينى بر حذر باشيد كه سبب كينه و دشمنى است). و آن حضرت در حديث ديگرى می فرمایند: «اِيّاكَ وَ الَّنمِيمَةَ فَاِنَّها تَزْرَعُ الضَّغينَةَ وَ تُعَبِّدُ عَنِ اللّهِ وَ النّاسِ»(2)؛ (از سخن چينى بپرهيز كه تخم عداوت و دشمنى مى پاشد و انسان را از خدا و مردم دور مى سازد). در بعضى از احاديث تعبير به «شحناء» شده كه همان معنى عداوت و دشمنى را مى رساند. در برخي احاديث، سخن چين بدترين خلق خدا شمرده شده، به خاطر آن كه در ميان دوستان جدايى مى افكند، و افراد پاك را متّهم مى سازد. از اين گذشته شخص نمّام و سخن چين در جامعه، منفور و مطرود مى گردد، زيرا طرفين نزاع كه به سخنان او گوش فرا دادند، غالباً پشيمان مى شوند و سيل لعن و نفرين را به كسى كه سبب جدايى ها گشته سرازير مى كنند و مردم را از تماس گرفتن با چنين شخصى برحذر مى دارند، در احاديث آمده كه سخن چين هم از خدا دور مى شود و هم از خلق خدا.

امام صادق(عليه السلام) سخن چين را به ساحر تشبيه كرده كه با سحرش در ميان دوستان، جدايى مى افكند، آن حضرت در حديثی گويا و با تعبيراتى كوبنده مى فرمايد: «اِنَّ مِنْ اَكْبَرِ السِحْرِ اَلَّنمِيمَةِ يُفَرِّقُ بِها بَيْنَ الْمُتَحابيِنَ وَ يَجْلِبُ الْعِداوَةَ عَلىَ الْمُتَصادِفّينَ وَ يَسْفِكُ بِها الدِّماءَ وَ يَهْدِمُ بِها الدُّورَ وَ يَكْشِفُ بِها السُّتُورَ، وَ الَّنمامُ اَشَرُّ مَنْ وَطَأَ عَلَى الاْرْضِ بِقَدَم»(3)؛ (يكى از بزرگترين سحرها سخن چينى است كه در ميان دو دوست جدايى مى افكند، و تخم عداوت را ميان علاقه مندان مى پاشد و سبب ريختن خون ها، و ويران شدن خانه ها و دريدن پرده ها مى گردد، و سخن چين بدترين كسى است كه بر زمين قدم نهاده است). البته سخن چينى سحر نيست ولى آثار سحر را دارد، لذا امام فرموده است يكى از بزرگترين انواع سحر است.

توجه به اين نكته لازم است كه سخن چينى اثر تخريبى دارد و معمولا امورى كه جنبه تخريب دارد زودتر از امورى كه جنبه اصلاح دارد اثر مى كند چون زمينه هاى بدبينى معمولا در دل ها وجود دارد، هنگامى كه سخن چين به آن دامن مى زند به سرعت تأثير مى كند و ممكن است چند جمله دو نفر دوست چهل ساله را از هم جدا سازد، همان گونه كه ساختن يك سدّ مفيد براى ذخيره آب ممكن است دهها سال طول بكشد اما ويران كردن آن با مواد منفجره در چند لحظه امكان پذير است. امام صادق(عليه السلام) در حدیثی می فرمایند: «اَلساعِى قاتِلُ ثَلاثَة قاتِلُ نَفْسِهِ وَ قاتِلُ مَنْ يُسْعى بِهِ وَ قاتِلُ مَنْ يُسْعى اِلَيْهِ»(4)؛ (سعايت كننده هم قاتل خويشتن است، و هم قاتل كسى است كه بر ضد او سعايت مى كند و هم قاتل كسى است كه درنزد وى از ديگرى سعايت كرده است).(5)