آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) درباره روند ريزش باران مي فرمايد: «خداوند هيچ يك از بلندى هاى زمين را كه آب چشمه ها به نقاط مرتفع آن نمى رسد و جدول هاى نهرها به آن راه ندارد، به حال خود وا نگذاشت؛ بلكه [براى آبيارى آنها] ابرهايى آفريد تا قسمت هاى مرده آن را زنده كند و گياهان آن را بروياند، و قطعات درخشنده و پراكنده و جداى ابرها را به هم پيوند زد، تا درياهايى از آب كه در ابرها نهفته بود، سخت به حركت درآيد و برق در اطرافش بدرخشد و از درخشندگى آن در ابرهاى سفيدِ كوه پيكر و متراكم، چيزى كاسته نشود؛ در حالى كه به زمين نزديك شده بود در اين هنگام، بادِ جنوب، باران را به شدّت بر زمين فرو ريخت».

امام علي(علیه السلام) در بخشی از خطبه 91 «نهج البلاغه» به يكى از مهم ترين نعمت هاى الهى - كه بدون آن حيات و زندگى بر صفحه زمين غير ممكن است - اشاره مى فرمايد و با تعبيراتى بسيار زيبا و جالب و روح پرور آن را شرح مى دهد. ایشان مى فرمايد: (سپس خداوند هيچ يك از بلندى هاى زمين را كه آب چشمه ها به نقاط مرتفع آن نمى رسد و جدول هاى نهرها به آن راه ندارد، به حال خود وا نگذاشت؛ بلكه [براى آبيارى آنها] ابرهايى آفريد تا قسمت هاى مرده آن را زنده كند و گياهان آن را بروياند)؛ «ثُمَّ لَمْ يَدَعْ جُرُزَ(1)الْأَرْضِ الَّتِي تَقْصُرُ مِيَاهُ الْعُيُونِ عَنْ رَوَابِيهَا(2)، وَ لَا تَجِدُ جَدَاوِلُ الْأَنْهَارِ ذَرِيعَةً إِلَى بُلُوغِهَا، حَتَّى أَنْشَأَ لَهَا نَاشِئَةَ سَحَابٍ تُحْيِي مَوَاتَهَا، وَ تَسْتَخْرِجُ نَبَاتَهَا».
جالب اينكه امام(عليه السلام) به اقسام سه گانه آبيارى ها در اين بحثِ كوتاه اشاره كرده: آبيارى هايى كه به طور طبيعى به وسيله چشمه هاى پر آب صورت مى گيرد و آبيارى هايى كه از طريق كشيدن جدول هاى مختلف و هدايت آبِ نهرهاى طبيعى، از طريق اين جدولها، به مناطقى كه آب از دسترس آن بيرون است، صورت مى گيرد و آبيارى از طريق باران كه از همه مهم تر است؛ چرا كه در زمين مناطقى وجود دارد كه جز به وسيله آبِ باران آبيارى نمى شود و اين مناطق بسيار زياد است؛ اگر ابرها مأموريّت آبيارى اين مناطق را نداشتند، قسمت عمده روى زمين خشك و مرده بود. اضافه بر اين، شكّى نيست كه نهرها و چشمه ها نيز از آب باران مايه مى گيرند كه «اگر باران به كوهستان نبارد بسالى دجله گردد، خشك رودى». به هر حال، خداوند اين مأموريت مهم را بر دوش ابرها نهاده است.
امام(عليه السلام) در ادامه اين سخن شرح اين مطلب را به زيباترين وجهى بيان فرموده و مى فرمايد: (خداوند قطعات درخشنده و پراكنده و جداى ابرها را به هم پيوست، تا درياهايى از آب كه در ابرها نهفته بود، سخت به حركت درآمد [و آماده نزول شد] و برق در اطرافش درخشيدن گرفت و از درخشندگى آن در ابرهاى سفيدِ كوه پيكر و متراكم، چيزى كاسته نشد [و همچنان ادامه يافت] در حالى كه [از شدّت سنگينى] به زمين نزديك شده بود. در اين هنگام، باد جنوب باران را همچون شيرى از پستان حيوان بدوشيد و به شدّت بر زمين فرو ريخت)؛ «أَلَّفَ غَمَامَهَا بَعْدَ افْتِرَاقِ لُمَعِهِ،(3) وَ تَبَايُنِ قَزَعِهِ،(4) حَتَّى إِذَا تَمَخَّضَتْ(5)لُجَّةُ الْمُزْنِ(6)فِيْهِ وَ الْتَمَعَ بَرْقُهُ فِي كُفَفِهِ،(7)وَ لَمْ يَنَمْ وَمِيضُهُ(8)فِي كَنَهْوَرِ(9)رَبَابِهِ،(10) وَ مُتَرَاكِمِ سَحَابِهِ، أَرْسَلَهُ سَحّاً(11) مُتَدَارِكاً، قَدْ أَسَفَّ(12) هَيْدَبُهُ،(13) تَمْرِيهِ(14) الْجَنُوبُ دِرَرَ(15) أَهَاضِيبِهِ،(16) وَ دُفَعَ شَآبِيبِهِ(17)».
در اين تعبيراتِ زيبا، نكات علمى مهمّى نهفته است؛ نخست اشاره به مأموريّت بادها مى كند كه قطعات پراكنده ابر را كه از درياها برخاسته اند به هم مى پيوندد تا بارانى گسترده و سيراب كننده به وجود آيد. سپس به تراكم و فشار ابرها بر يكديگر كه آنها را آماده نزول باران مى كند و آن گاه به نقش جرقّه هاى برق، در يارى ابرها و كمك كردن براى ريزش باران دارد، اشاره مى كند؛ زيرا مى دانيم برق ها كه بر اثر الكتريسته مثبت و منفى ابرها به وجود مى آيد مقدار زيادى از هواى اطراف را جذب مى كند و از فشار هوا مى كاهد و در شرايط جوّى كم فشار، ابر آماده باران مى شود.
در ادامه اشاره به نقش بادها مى كند كه همچون انگشتانى كه شير را از پستان مى دوشد باران را از ابر جدا مى سازد و در همه جا پخش مى كند. تكيه بر باد جنوب (بادهايى كه از جنوب به سمت شمال مى وزند) به خاطر آن است كه بيشترين رطوبت و ابر به وسيله آن منتقل مى شود.
همه اينها نشان مى دهد كه خداوندِ حكيم براى آبيارى زمين هاى بلند و خشك تمام مقدّمات لازم را فراهم ساخته و تدبيرى عالى مقرّر فرموده است.(18)