آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

خداوند در آيه 32 سوره «اسراء» مى فرمايد: «به عهد خود وفا كنيد كه از عهد سؤال مى شود». و در ادامه عدم پايبندى به پيمان را سبک مغزی و حماقت می داند، زيرا بى اعتمادى، ثمره عدم پایبندی به عهد می باشد، و اگر اركان وفاى به عهد و پيمان در جامعه متزلزل شود، همه در آتش بى اعتمادى خواهند سوخت، رفتاری كه هيچ انسان عاقلى مرتكب آن نمی شود.

خداوند در آيه 32 سوره اسراء مى فرمايد: (به عهد خود وفا كنيد كه از عهد سؤال مى شود)؛ «وَ أوفُوا بِالْعَهْدِ اِنَّ الْعَهْد كانَ عَنْهُ مَسئُولا». مفسران براى جمله «اِنَّ الْعَهْد كانَ عَنْهُ مَسئُولا» تفسيرهاى گوناگونى نوشته اند، يكى همان ترجمه فارسى است كه انسان مسئول است و عهد «مسئول عنه» است يعنى درباره وفاى به عهد از انسان ها سؤال مى شود. ديگر اين كه از خود عهد و پيمان سؤال مى شود، همان گونه كه از «مَوؤدَةُ»؛ (نوزادان زنده به گور شده) سؤال مى شود، گويى اينها موجوداتى زنده و عاقلند و از خودشان سؤال مى شود كه آيا حق آنها ادا شده است يا نه؟ و اين يك نوع معنى مجازى است كه براى تأكيد گفته شده است. لکن تفسير اول مناسب تر به نظر مى رسد.
جالب اين كه بعد از آن كه قرآن در اين آيه مسأله وفاى به عهد و سوگندها را مورد تأكيد قرار مى دهد، به دنبال آن مى فرمايد: (همانند آن زن [سبك مغز] نباشيد كه پشم هاى تابيده خود را پس از محكم شدن، وا مى تابيد [شما هم نسبت به سوگندهايتان چنين نباشيد] و سوگند [و عهد] خود را وسيله خيانت و فساد قرار ندهيد)؛ «وَ لا تَكُونُوا كَالَّتِى نَقَضَتْ غَزْلَها مِنْ بَعْدِ قُوَّة اَنْكَاثاً تَتَّخِذُونَ اَيْمانَكُمْ دَخَلا بَيْنَكُمْ».
از اين تعبير چنين استفاده مى شود كه عدم پايبندى به سوگند، عهد و پيمان نوعى سبك مغزى و حماقت است، و همچنين استفاده از پيمان ها و سوگندها براى خيانت، تقلب و فساد. دليل آن هم روشن است، اگر اركان وفاى به عهد و پيمان در جامعه متزلزل شود، همه در آتش بى اعتمادى خواهند سوخت و پيمان شكنان در واقع تيشه بر ريشه خود مى زنند، كارى كه هيچ عاقلى نبايد مرتكب آن شود. و از آنجا كه گاهى افراد و گروه هاى قوى تر به خود اجازه مى دهند كه به بهانه هاى واهى پيمان خود را بشكنند، و خود را از زير بار تعهدات فردى و اجتماعى برهانند قرآن مجيد با جمله «اَنْ تَكُونَ اُمَّةٌ هِىَ اَرْبى مِنْ اُمَّة» در ذيل آيه بالا، با اشاره به اين حقيقت، مى فرمايد: «اگر گروهى جمعيتشان از گروه ديگر بيشتر است، مبادا پيمان خود را بشكنند، [چرا كه] آنها نيز سرانجام گرفتار زيان و خسران خواهند شد، و ديگران به هنگام قوت و قدرت با آنها همان معامله خواهند كرد كه آنها با افراد ضعيف تر انجام دادند». اين آيه نه تنها پيمان هاى فردى بلكه پيمان هاى جمعى و جهانى را نيز در بر مى گيرد، و تعبير «اَنْ تَكُونَ اُمَّةٌ هِىَ اَرْبى مِنْ اُمَّة» اشاره به همين است.(1)