آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) بی تابی انسان را در برابر ضرر و زیان بيهوده دانسته، می فرماید: «اگر قرار است براى چيزى كه از دست رفته بى تابى كنى پس براى چيزى كه به تو نرسيده نيز ناراحت باش». بسيارند افرادى كه وقتي مال و مقامشان از دست رفت، ناله و فرياد سر مى دهند و روزها و گاه ماه ها و سال ها حسرت آن را مى خورند؛ اما نسبت به اموال و مقامى كه به آنها نرسيده چنان ديدى ندارند؛ در حالى كه اگر دقت كنند هر دو شبيه هم است.

امام علي(علیه السلام) در بخشی از نامه 31 «نهج البلاغه» می فرماید: (اگر قرار است براى چيزى كه از دست رفته ناراحت شوى و بى تابى كنى پس براى هر چيزى كه به تو نرسيده نيز ناراحت باش [زيرا هر دو يكسان است])؛ «وَ إِنْ كُنْتَ جَازِعاً عَلَى مَا تَفَلَّتَ(1) مِنْ يَدَيْكَ فَاجْزَعْ عَلَى كُلِّ مَا لَمْ يَصِلْ إِلَيْكَ».
بسيارند افرادى كه اگر مال و مقامى كه داشتند از دست رفت، ناله و فرياد سر مى دهند روزها و گاه ماه ها و سال ها دريغ و حسرت مى خورند؛ اما نسبت به اموال و مقامى كه به آنها هرگز نرسيده چنان ديدى ندارند؛ در حالى كه اگر دقت كنند هر دو شبيه هم است؛ مقدّر بوده مال و مقامى يك يا چند سال در اختيار من باشد و بعد از آن به حسب اسباب ظاهرى يا ماوراء طبيعى براى من تقدير نشده است. چه فرقي مى كند ميان بقا و حدوث؛ هرگاه در حدوث مقدّر نبوده جزع نمى كنم چرا در بقا نيز چنين نباشد؟ البتّه گاه انسان خيال مى كند كه مى بايست بيش از آن مدت در اختيارش بود؛ ولى بر حسب عالَم اسباب، خيال باطلى بوده و تأسف بر آن همانند تأسف كسى است كه در خواب مال و مقامى را مى بيند و هنگامى كه بيدار مى شود به سبب از دست رفتنش جزع و فزع مى كند.(2)