آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

هتك حيثيت و تضييع آبروى افراد یکی از پیامدهایی است که جنبه حق الناس بودن غیبت را آشکارتر می سازد. علاوه بر تشبیه غيبت به خوردن گوشت برادر مؤمن پس از مرگش، احاديث ما غيبت را نوعى ظلم دانسته اند؛ مانند سخن پیامبر(ص) که می فرمایند: «خداوند غيبت را همانند تعرّض به مال و خون، حرام كرده است». همچنین انتقال حسنات از نامه اعمال غيبت كننده به غيبت شونده، و نقل سيئات از نامه اعمال غيبت شونده به غيبت كننده، دليل ديگرى بر حق الناس بودن غيبت است.

بر اساس تعريف، غيبت آن است که شخصی پشت سر انسان دیگر که عيب و عملش پوشيده است، سخني بگويد که اگر به گوش او برسد ناراحت می شود. از این منظر، جنبه حق الناس بودن غیبت آشکار می شود، زيرا سبب هتك حيثيت و تضييع آبروى شخص مسلمان مى شود، از سوی دیگر، آبروى مسلمان همچون جان و مال او محترم است. آيه سوره حجرات، در ضمن تشبيهى، به جنبه حق الناس بودن غیبت می پردازد، این آیه غيبت را همانند خوردن گوشت برادر مؤمن بعد از مرگ او می داند. همچنین احاديثی فراوانی، غيبت را نوعى ظلم و ستم می دانند كه بايد جبران گردد از جمله:
1ـ پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) در خطبه حجة الوداع، فرمودند: «اَيُّهَا النّاسُ اِنَّ دِمائَكُمْ وَ اَمْوالَكُمْ وَ اَعْراضَكُمْ عَلَيْكُمْ حَرامٌ كَحُرْمَةِ يَوْمِكُمْ هذَا فى شَهْرِكُمْ هذا فى بَلَدِكُمْ هذا اِنَّ اللّهَ حَرَّمَ الْغَيْبَةَ كَما حَرَّمَ الْمالَ وَ الدَّمَ»(1)؛ (اى مردم! خون ها و اموال و آبروى شما بر يكديگر محترم است مانند احترام امروز و اين ماه [ذى الحجه] و اين شهر [مكه] خداوند حرام كرده است غيبت را همان گونه كه حرام كرده است [تعرّض به] مال و خون را).
بى شك هرگاه خون بى گناهى ريخته شود بايد جبران گردد، و در برابر تضييع هر مال مشروعى، بايد عوض آن را پرداخت، غيبت نيز بايد به هر نحوى كه ممكن است جبران شود. اصولا قرار گرفتن آبروى مؤمن در كنار مال و خون او، دليل روشنى است بر اين كه تضييع آبرو، جنبه حق الناس دارد.
2ـ پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) در حديثى پس از مقایسه غيبت با زنا، غیبت را شديدتر از آن دانسته به گونه ای که؛ زانى بعد از توبه [خالصانه] مشمول عفو الهى مى شود، آن حضرت می فرماید: «اِنَّ صاحِبَ الْغِيْبَةِ لا يُغْفَرُ لَهُ حَتّى يَغْفِرَ لَهُ صاحِبُهُ»(2)؛ (اما غيبت كننده بخشوده نخواهد شد تا غيبت شونده او را عفو كند).
3ـ در كتاب مجموعه ورّام از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) نقل کرده، كه می فرماید: «كُلُّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ حَرامٌ دَمُهُ وَ مالُهُ وَ عِرْضُهُ، وَ الْغِيْبَةُ تَناوُلِ الْعِرْضِ»(3)؛ (تعرض مسلمان به همه چيز مسلمان دیگرحرام است، خون، مال و آبرو، و غيبت تعرّض به آبروی او است).
جمله اخيری كه غيبت را مصداق تعرض به آبرو ذكر کرده، خواه از كلام پيامبر(صلى الله عليه وآله) باشد و یا از كلمات راويان حديث، مى تواند شاهد و گواهى براى مقصود ما باشد. از منظری دیگر، رواياتى که غيبت را سبب نقل حسنات از نامه اعمال غيبت كننده به غيبت شونده، و نقل سيئات از نامه اعمال غيبت شونده به غيبت كننده دانسته، دليل ديگرى بر حق الناس بودن غيبت است، چرا كه نقل حسنات و سيئات براى جبران آبروى ضايع شده غيبت شونده می باشد.(4)