آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) اهميّت تقوا و پرهيزكارى و آثار مهم آن را اینگونه بيان مى دارد: «تقوا كليد درهاى سعادت و ذخيره روز قيامت و سبب آزادى از هرگونه بردگى و گناه و نجات انسان از هرگونه هلاكت است، به وسيله تقوا جويندگان به مقصود خود مى رسند و نجات از عذاب الهی فقط بدین وسیله میسر است و با تقوا به هر هدف و خواسته رفيع و بلندى مى توان رسيد».

امام علی(علیه السلام) در ابتدای این خطبه اهميّت تقوا و پرهيزكارى و آثار مهم آن را بيان مى دارد و در هفت جمله كوتاه و پرمعنا از اهميّت تقوا سخن مى گويد. در جمله اوّل مى فرمايد: (تقوا و پرهيزكارى كليد درهاى درستى است)؛ «فَإِنَّ تَقْوَى اللّهِ مِفْتَاحُ سَدَاد(1)».
با توجّه به اينكه تقوا همان حالت خداترسى درونى است كه انسان را از فحشا و منكرات و زشتيها باز مى دارد و به نيكيها فرا مى خواند مى توان گفت تقوا كليد درهاى سعادت است؛ همان گونه كه اشياى گرانبها را در گنجينه ها مى گذارند و درِ آن را قفل مى كنند و با كليد مخصوص مى توان به آن گنجينه ها دست يافت كليد تقوا نيز مى تواند درِ گنجينه هاى سعادت را به روى انسان بگشايد و موجب رحمت بى پايان پروردگار شود.
در جمله دوم مى فرمايد: (تقوا ذخيره روز قيامت است)؛ «وَ ذَخِيرَةُ مَعَاد». اين جمله در واقع اشاره به آيه شريفه ذيل است كه مى فرمايد: «وَ تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوَى»(2)؛ (زاد و توشه برگيريد كه بهترين زاد و توشه تقواست). در جمله سوم مى فرمايد: (تقوا سبب آزادى از هرگونه بردگى و گناهى است كه بر انسان چيره مى شود)؛ «وَ عِتْقٌ مِنْ كُلِّ مَلَكَة(3)». گستردگى مفهوم اين جمله شامل آزادى از بردگى شيطان و هواى نفس و انسانهاى ستمگر مى شود. در جمله چهارم مى فرمايد: (تقوا سبب نجات انسان از هرگونه هلاكت است)؛ «وَ نَجَاةٌ مِنْ كُلِّ هَلَكَة» زيرا هلاكت انسان در پيروى از هواى نفس است و هنگامى كه هواى نفس به وسيله تقوا كنترل شود انسان از هلاكت رهايى مى يابد.
در جمله پنجم مى افزايد: (به وسيله تقوا جويندگان به مقصود خود مى رسند)؛ «بِهَا يَنْجَحُ الطَّالِبُ» زيرا تقوا صراط مستقيم الهى است كه از هرگونه افراط و تفريط و كوتاهى و تعدّى بركنار است و بديهى است كه صراط مستقيم انسان را در كمترين زمان به مقصد مى رساند. در جمله ششم مى فرمايد: (فرار كنندگان [از كيفر الهى] به وسيله تقوا نجات مى يابند)؛ «وَ يَنْجُو الْهَارِبُ» چرا كه عذاب الهى دامان هواپرستان را مى گيرد و پرهيزكاران از هواپرستى دورند همان گونه كه در آيات 71 و 72 سوره مريم مى فرمايد: «وَ إِنْ مِنْكُمْ إِلاَّ وَارِدُهَا كَانَ عَلَى رَبِّكَ حَتْماً مَّقْضِيّاً * ثُمَّ نُنَجِّى الَّذِينَ اتَّقَوْا وَّ نَذَرُ الظَّالِمِينَ فِيهَا جِثِيّاً»؛ (و همه شما [بدون استثنا] وارد جهنّم مى شويد. اين امرى است حتمى و قطعى بر پروردگارت. سپس آنها را كه تقوا پيشه كردند از آن رهايى مى بخشيم و ظالمان را در حالى كه از ضعف و ذلّت به زانو درآمده اند از آن رها مى سازيم). سپس در هفتمين و آخرين جمله كه در واقع عصاره همه جمله هاى پيشين است مى فرمايد: (و با تقوا به هر هدف و خواسته رفيع و بلندى مى توان رسيد)؛ «وَ تُنَالُ الرَّغائِبُ(4)».
به راستى امام(عليه السلام) در اين چند جمله كوتاه، داد سخن داده و آنچه را درباره آثار تقوا بايد بگويد گفته است و از اينجا روشن مى شود چرا خداوند گرامى ترين انسانها را با تقواترين آنها مى شمرد: «إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقَاكُمْ»(5) و چرا كليد درِ بهشت تقواست: «تِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِى نُورِثُ مِنْ عِبَادِنَا مَنْ كَانَ تَقِيّاً»(6) و چرا هميشه پيامبر و امامان اهل بيت(عليهم السلام) و بزرگان اسلام مهم ترين چيزى را كه بر آن تكيه مى كنند تقواست و چرا هر هفته در همه نمازهاى جمعه در هر دو خطبه لازم است توصيه به تقوا شود.(7)