آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«وقف» صدقه جاریه اي است که پیش از اسلام نیز در ادیان دیگر رواج داشته است؛ اما اهتمام اولیای الهی به ویژه امام علي(ع) به سنت وقف نشانه جایگاه فوق العاده آن در اسلام است، از این رو امام صادق(ع) می فرماید: «صدقه جاریه بهترين چيزى است كه انسان بعد از خود به يادگار مى گذارد». از سوی دیگر يكى از طرق پيشگيرى از تكاثر و ثروت اندوزى، گسترش سنّت وقف است كه سبب می شود اموال از چنگ افراد معدودى بيرون آيد و منافع آن در اختيار نيازمندان قرار گيرد.

اهتمام اولیای الهی، خصوصا اميرمؤمنان علي(عليه السلام) به امر وقف و پيشگام بودن در اين كار خير به خوبى نشان مى دهد كه اين مسئله ارزش فوق العاده اى در اسلام دارد. گرچه وقف را اسلام ابداع نكرده و قبل از اسلام نيز در مذاهب ديگر اوقاف بسيارى وجود داشت؛ ولى اسلام اهمّيّت خاصى براى آن قائل شده و تحت عنوان صدقات جاريه بر آن تأكيد كرده است. در حديثى از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) مى خوانيم كه: «از كنار باغستانى عبور مى كرد، مردى را ديد كه مشغول غرس درختى است. پيامبر(صلى الله عليه وآله) به او فرمود: مى خواهى غرسى بهتر از اين را به تو يادآورى كنم؟ سپس اذكار مهمى را به او تعليم فرمود. آن مرد عرض كرد: اى رسول خدا من تو را گواه مى گيرم كه تمام اين باغ را بر فقهاى مسلمين از اهل صفه وقف كردم. در اينجا اين آيات شريفه نازل شد: «فَأَمّا مَنْ أَعْطى وَ اتَّقَى * وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنَى * فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرَى»(1)؛ (امّا آن كس كه در راه خدا انفاق كند و پرهيزكارى پيش گيرد * و جزاى نيك الهى را تصديق كند * ما او را در مسير آسانى قرار مي دهيم). به اين ترتيب، وقف به عنوان يك سنّت حسنه اسلامى مورد تأييد قرار گرفت».(2)
در بعضى از روايات از جابر ابن عبدالله نقل شده كه تمام صحابه كه اموالى داشتند، وقفى از خود به يادگار گذاشتند. در امالى شيخ طوسى از امام صادق(عليه السلام) نقل شده كه حضرت می فرمودند: «خَيْرُ مَا يُخَلِّفُهُ الرَّجُلُ بَعْدَهُ ثَلَاثَةٌ: وَلَدٌ بَارٌّ يَسْتَغْفِرُ لَهُ وَ سُنَّةُ خَيْرٍ يُقْتَدَى بِهِ فِيهَا وَ صَدَقَةٌ تَجْرِي مِنْ بَعْدِهِ»(3)؛ (بهترين چيزى كه انسان بعد از خود به يادگار مى گذارد سه چيز است: فرزند نيكوكارى كه براى انسان استغفار كند و سنّت نيكى كه مردم در آن به او اقتدا نمايند و صدقه اى كه بعد از او جريان داشته باشد).
احاديث در اين زمينه فراوان است و بايد توجّه داشت كه يكى از طرق پيشگيرى از تكاثر و ثروت اندوزى، گسترش دادن سنّت وقف است كه اموال را از چنگ افراد معدودى بيرون مى آورد و منافع آن را در اختيار نيازمندان قرار مى دهد.(4)