آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

ایشان می فرماید: «اگر سرآمد معيّنى كه خداوند براى [زندگى] آنها مقرّر داشته نبود، يك چشم بر هم زدن، ارواحشان از شوق پاداش الهى و ترس از كيفر او در جسمشان قرار نمى گرفت». پرهيزكارانِ راستين چنين اند. عشق به ثواب از يك سو و خوف از عقاب (بر اثر سوء عاقبت) از سوى ديگر، روح ناآرام آنها را به جهان ديگر جذب مى كند؛ ولى اجلى كه خداوند براى آنها مقرر ساخته آنان را از اين امر باز مى دارد.

امام علي(علیه السلام) در بخشی از خطبه 193 «نهج البلاغه» درباره مقام «خوف و رجاء متّقین» مى فرمايد: (اگر سرآمد معيّنى كه خداوند براى [زندگى] آنها مقرّر داشته نبود، يك چشم بر هم زدن، ارواحشان از شوق پاداش الهى و ترس از كيفر او در جسمشان قرار نمى گرفت)؛ «وَ لَوْ لَا الْأَجَلُ الَّذِي كَتَبَ اللهُ عَلَيْهِمْ لَمْ تَسْتَقِرَّ أَرْوَاحُهُمْ فِي أَجْسَادِهِمْ طَرْفَةَ عَيْنٍ، شَوْقاً إِلَى الثَّوَابِ، وَ خَوْفاً مِنَ الْعِقَابِ». روح آنها به كبوترى مى ماند كه در قفس گرفتار است؛ در يك سوى خود، باغى خرّم و سرسبز با انواع گل ها و گياهان و ميوه ها مى بيند و در طرف ديگرِ خود، آتشى سوزان. در درون قفس، بال و پر مى زند و به شدّت طالب آزادى است تا پرواز كند و بر شاخسار باغ قرار گيرد و در ضمن از آتش سوزانى كه در يك طرف ديگر قفس بود، رهايى يابد. پرهيزكارانِ راستين چنين اند. عشق به ثواب از يك سو و خوف از عقاب (بر اثر سوء عاقبت) از سوى ديگر، روح ناآرام آنها را به جهان ديگر جذب مى كند؛ ولى اجلى كه خداوند براى آنها مقرر ساخته آنان را از اين امر باز مى دارد.
این تعبیر علاوه بر اینکه نشانه ایمان قوی و اطمینان متقین به وعده های الهی است، حاكميّت صفت خوف و رجاء را بر وجود آنها روشن مى سازد؛ از يك سو اميدوار به لطف و ثواب الهى هستند و از سوى ديگر از اين بيم دارند كه در دنيا پايشان بلغزد و در دام شيطان و هواى نفس، گرفتار شوند و با سوء عاقبت از دنيا بروند. در حديثى از لقمان حكيم مى خوانيم كه خطاب به فرزندش مى گفت: «يَا بُنَيَّ خَفِ اللهَ خَوْفاً لَوْ أَتَيْتَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِبِرِّ الثَّقَلَيْنِ خِفْتَ أَنْ يُعَذِّبَكَ وَ ارْجُ اللهَ رَجَاءً لَوْ وَافَيْتَ الْقِيَامَةَ بِإِثْمِ الثَّقَلَيْنِ رَجَوْتَ أَنْ يَغْفِرَ اللهُ لَك‏»(1)؛ (فرزندم آن گونه از خدا بترس كه اگر در روز قيامت در صحنه قيامت وارد شوى، در حالى كه اعمال نيك انس و جن را با خود داشته باشى باز از عذاب خدا بترسى و آن قدر اميدوار به لطف او باش كه اگر روز قيامت با گناه جن و انس وارد محشر شوى باز اميد به عفو او داشته باشى).(2)