آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«خوف و ترس الهي» از كليدهاى بهشت شمرده شده و پاداش آن طبق نصّ قرآن، دو باغ بهشتى است. درباره اينكه اين دو باغ بهشتي چيست؟ تفسيرهاى مختلفى شده كه تفسير مناسب تر اين است كه منظور بهشتِ مادى و معنوى است كه اولى باغ هايى است كه از زير درختانش نهرها جارى است و دوّمى خشنودى معبود و محبوب حقيقى يعنى خداوند است.

ترس از خداوند يعنى ترس از عدالت و حساب و كتاب و مجازات او كه [مانند] سپرى است در برابر انواع گناهان و عامل نيرومند بازدارنده اى است در مقابل ظلم و فساد و عصيان و به همين دليل از كليدهاى بهشت شمرده شده است چنانكه در آيه 46 سوره «رحمن» مى فرمايد: (براى كسى كه از مقام پروردگارش بترسد دو باغ بهشتى است)؛ «وَ لِمَنْ خَافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتانِ».
در تفسير «مَقامَ رَبِّهِ» دو احتمال ذكر كرده اند: گاه گفته اند منظور از آن احاطه علمى پروردگار نسبت به تمامى اعمال و نيات انسان است و گاه گفته اند منظور ايستادن انسان در برابر دادگاه عدل خدا در قيامت است. در اين صورت آيه تقديرى دارد و تقدير آن چنين است: «مقامه بين يدي ربّه».(1)
هر يك از اين دو تفسير را انتخاب كنيم چنين خوفى سرچشمه ترك معاصى و شهوات مى شود، چنانكه در حديثى از امام صادق(عليه السلام) مى خوانيم: «مَنْ عَلِمَ اَنَّ اللهَ يَرَاهُ وَ يَسْمَعُ مَا يَقُولُ مِنْ خَيْرٍ و شَرٍّ فَيَحْجُزُهُ ذلِكَ عَنِ الْقَبيحِ مِنَ الْأَعْمَالِ، فَلَهُ جَنَّتانِ»(2)؛ (كسى كه بداند خداوند او را مى بيند و آنچه از خير و شر مى گويد مى شنود و اين علم و آگاهى او را از اعمال قبيح باز دارد، براى او دو باغ بهشتى است).
درباره «جَنَّتانِ»؛ (دو بهشت) نيز تفسيرهاى مختلفى ذكر شده است،‌ از جمله:
1. منظور بهشت مادى و معنوى است، همان چيزى كه در سوره «آل عمران»، آيه 15 از آن تعبير به: «جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللهِ» شده است كه اولي باغ هايى است كه از زير درختانش نهرها جارى است و دوّمى خشنودى معبودِ محبوبِ حقيقى يعنى خداوند است.
2. بهشتِ اوّل در برابر ايمان و بهشتِ دوّم در برابر اعمال صالح است.
3. بهشتِ اوّل در برابر اطاعت و ديگرى در برابر ترك گناه است.
4. بهشتِ اوّل پاداش عمل است و دوّمى تفضّل الهى است.
البته هيچكدام از اين تفسيرها دليل خاصى ندارد هرچند تفسير اوّل از همه مناسب تر به نظر مى رسد و جمع ميان آنها نيز كاملا ممكن است.(3)