آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«خير» به چيزى گفته مى شود كه هماهنگ با وجود ما و مايه پيشرفت و تكامل آن است و «شرّ» چيزى است كه ناهماهنگ با آن باشد و مايه عقب ماندگى و انحطاط گردد و از اينجا به خوبى روشن مى شود كه خير و شرّ جنبه نسبى دارد؛ ممكن است امرى درباره ما خير باشد و براى ديگران شرّ باشد. خير مطلق آن است كه هيچ جنبه منفى نداشته باشد و شرّ مطلق آن است كه هيچ جنبه مثبت نداشته باشد. ما غالباً به اشياءِ يا پديده هايى برخورد مى كنيم كه تركيبى از جنبه هاى مثبت و منفى است، آنچه جنبه هاى مثبت در آن افزون باشد، خير و آنچه جنبه هاى منفى در آن غالب باشد شرّ است.

«خير» به چيزى گفته مى شود كه هماهنگ با وجود ما و مايه پيشرفت و تكامل آن است و «شرّ» چيزى است كه ناهماهنگ با آن باشد و مايه عقب ماندگى و انحطاط گردد و از اينجا به خوبى روشن مى شود كه خير و شرّ جنبه نسبى دارد؛ ممكن است امرى درباره ما خير باشد و براى ديگران شرّ يا براى تمام انسان ها خير باشد و نسبت به نوعى از حيوانات مايه شرّ گردد. فى المثل ابرهايى در آسمان ظاهر مى شود و بارانى مى بارد، مزارعى آباد مى گردد و درختانى بارور مى شوند؛ امّا همين باران در نقطه ديگر سيلابى به حركت در مى آورد و مايه ويرانى مى گردد يا خانه پرنده اى با نم نم مختصر باران خراب مى شود، در حالى كه براى ما لطافت به هوا مى بخشد. در اينجا هر گروهى با مقياس وجود و منافع خويش، اين پديده ها را مى سنجند و نام خير يا شرّ بر آن مى نهند. نيش حشرات و چنگال و دندان حيوانات درنده، براى خودشان خير است؛ چراكه ابزارى است براى دفاع يا به دست آوردن غذا و طعمه ولى ممكن است براى ما انسان ها شرّ باشد.

از اين بيان به خوبى مى توان نتيجه گرفت كه داورى درباره اين كه فلان حادثه شرّ است كار ساده اى نيست، بايد مجموعه آثار آن را در مجموعه محيط ها، بلكه در مجموعه زمان ها، اعم از حال، آينده و يا ريشه هايى كه در گذشته داشته، همه را در نظر بگيريم تا بتوانيم بگوئيم در مجموع زيان هاى آن، بيش از سود آن بوده است و بايد تصديق كرد كه اين داورى آسان نيست. از سوى ديگر خير و شرّ را مى توان به اقسامى تقسيم كرد:

1. خير مطلق
2. شرّ مطلق
3. خير و شرّ نسبى

خير مطلق آن است كه هيچ جنبه منفى نداشته باشد و به عكس شرّ مطلق آن است كه هيچ جنبه مثبت نداشته باشد و در خارج كمتر مصداقى براى اين دو مى توان يافت. غالباً به اشياءِ يا حوادث و پديده هايى برخورد مى كنيم كه تركيبى از جنبه هاى مثبت و منفى است، آنچه جنبه هاى مثبت در آن افزون باشد، خير ناميده مى شود و آنچه جنبه هاى منفى در آن غالب باشد شرّ ناميده مى شود و آنچه هر دو جنبه آن مساوى است نه خير است و نه شرّ.

البتّه فراموش نبايد كرد كه جنبه هاى مثبت و منفى ممكن است نسبت به اشخاص يا اقوام فرق كند، آنچه مهم است آن است كه براى داورى نهايى، بايد مجموعه آثار آن پديده را در كلّ جهان و در مجموعه زمان و مكان در نظر گرفت. از ديدگاه يك خداپرست از اين چند قسم تنها دو قسم امكان وجود دارد: خير محض و آنچه خيرش بيشتر است؛ ولى شرّ محض يا آنچه شرّش بيشتر است يا آنچه مساوى است، با توجّه به اين كه خداوند حكيم است، امكان وجود ندارد؛ زيرا صدور اين سه قسم از حكيم على الاطلاق قبيح و غير ممكن است.(1)