آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اعتقاد به اختيار و آزادى اراده بشر نه تنها مخالفتى با مسأله عدالت پروردگار ندارد؛ بلكه كاملا با آن هماهنگ است. آنچه منافات دارد مسأله جبر است كه قائلين به آن را بر سر دو راهى پذیرش جبر و انکار عدالت و يا انتخاب عدل و وداع با جبر قرار داده است؛ چرا که امكان ندارد كسى، ديگرى را مجبور بر گناهى كند و بعد او را به خاطر آن گناه مجازات نمايد. لذا معتقدين به جبر ناچار شده اند عدالت را رها سازند، که این يكى از بزرگترين ايرادات بر مذهب آنان است.

در مورد مسأله «جبر و اختيار»، روشن است كه اعتقاد به اختيار و آزادى اراده بشر نه تنها مخالفتى با مسأله عدالت پروردگار ندارد؛ بلكه كاملا با آن هماهنگ است. آنچه منافات دارد مسأله جبر است و بدون شك قائلين به جبر بر سر دو راهى قرار دارند؛ يا بايد جبر را بپذيرند و عدالت را انكار كنند و يا عدل را پذيرا شوند و با جبر وداع گويند. معتقدين به جبر ناچار شده اند عدالت را رها سازند که اين يكى از بزرگترين ايرادات بر مذهب آنها است.
هدف، طرح مسأله جبر و اختيار و دلايل بطلان جبر نيست كه آن خود بحثی مفصل ديگر دارد؛ بلكه هدف تنها اين است كه از بُعد مسأله عدالت به آن نگاه كنيم و ببينيم آيا امكان دارد كسى ديگرى را مجبور بر گناهى كند و بعد او را به خاطر آن گناه مجازات نمايد؟! روشن است كه پاسخ اين سؤال منفى است.(1)