پاسخ اجمالی:
خداوند در قرآن سخن از «تسخير» خورشيد و ماه، براى انسان ها به میان می آورد و می فرماید: «و خورشید و ماه را ـ که با برنامه منظّمى در حرکتند ـ به تسخیر شما درآورد»، همچنین در آیه دیگری می فرماید: «هريك از اين دو تا سرآمد معينى به حركت خود ادامه مى دهد». در واقع منظور از تسخير خورشيد و ماه در قرآن، حرکت آنها در مسیر منافع انسان است. مانند جزر و مد، جلوگیری از انجماد کره زمین در شب، بر اثر گرمای باقی مانده خورشید که در روز تابیده، ایجاد تقویم طبیعی و... .
پاسخ تفصیلی:
در سوره «ابراهیم» و «فاطر» سخن از تسخير خورشيد و ماه، براى انسان ها است؛ «وَ سَخَّرَلَكُمْ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ»؛ (و خورشید و ماه را [که با برنامه منظّمی در کارند] به تسخیر شما درآورد). منتهی در آيه 33 سوره ابراهیم، از حركت اين دو تعبير به «دائِبَيْنِ» شده است؛ یعنی حركتى که طبق عادت و سنّت ثابت دارند(1) و در آيه ديگر، تعبير به «كُلٌ يَجْرِىْ لاَِجلٍ مُسَمّىً»؛ (هريك از اين دو تا سرآمد معينى به حركت خود ادامه مى‌دهد) آمده است. اين جمله، اشاره به مطلبى است كه امروز ثابت شده كه حركت خورشيد و ماه در دراز مدّت، پايان مى گيرد؛ و نظام منظومه شمسى، پس از ميليون ها سال، دگرگون مى شود، و اين خود يكى از معجزات علمى قرآن مجيد است.
البته منظور از حركت خورشيد در واقع حركت زمين به دور خورشيد است؛ زيرا در ظاهر چنين به نظر مى رسد كه خورشيد حركت مى كند، هرچند در واقع، حركت زمين است كه اين احساس را براى انسان به وجود مى آورد، و منظور از تسخير خورشيد و ماه و ساير موجوداتى كه قرآن، آنها را مسخّر انسان شمرده، اين است كه آنها در مسير منافع انسان و خدمت به او، حركت مى كنند.
نور خورشيد و ماه، نقش مهمّى در زندگى انسان ها و تمامى موجودات زنده دارد، مخصوصا بدون نور خورشيد يك لحظه زندگى كردن در روى زمين ممكن نيست. حتى در تاريكى شب ما از باقيمانده گرما و حرارتى كه از نور آفتاب، در زمين و هوا باقى مانده استفاده مى كنيم و گرنه در تاريكى شب همه موجودات زنده منجمد مى شدند. منافع ديگرى مانند: ايجاد جزر و مدّ در اقيانوس ها كه منشأ خدمات بسيارى است و همچنين تشكيل تقويم طبيعى و خدمات ديگر همه از برکات خورشید و ماه است.
بدون شك، آنچه امروز ما از بركات خورشيد و ماه مى فهميم، بيش از آن است كه گذشتگان و مخاطبين به اين آيات در آغاز نزول آنها مى فهميدند و به همين دليل درس هاى توحيدى كه ما در «جبين» آنها مى خوانيم بيش از آن است كه پيشينيان مى خواندند؛ و لذا در پايان آيه مورد بحث مى گويد: خداوند پروردگار شما، چنين كسى است كه اين موجودات را به خدمت شما گماشته و مسخّر فرمانتان كرده، (و کسانى را که جز او مى خوانید [و مى پرستید] مالک کوچکترین چیزى نیستند)؛ «وَالّذِينْ تَدَعُوْنَ مِنْ دُوْنِهِ ما يَمْلِكُوْنَ مِنْ قِطْمِيْرٍ».(2)،(3)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.