آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

انسان در مسير طاعت الهى و ترک گناه با مشکلات بسیاری مواجه است كه ناخواسته دامان انسان را مي گيرد و اگر به اين حقيقت توجه کند كه در گذشته چنين بوده و در آينده نيز چنين خواهد بود، «صبر» کرده و از برکات «صبر» بهره مند می گردد. لذا امام صادق(ع) می فرماید: «كسى از شيعيان ما كه مبتلا به مصيبتى شود و شكيبايى پيشه كند پاداش هزار شهيد را دارد». از سویی در درمان «جزع» لازم است انسان به مصائب اولياء الهی در گذشته و مصائب دوستان خود توجه کند. همچنین خوب است در آثار مثبت صبر و آثار منفى جزع بينديشد.

حيات دنيا آميخته با انواع مشكلات است. در مسير اطاعت الهى مشكلات كم نيست و در طريق پرهيز از گناه و تقوا مشكلات، زياد است. در دنيا مصائب ناخواسته، دامان همه را مى گيرد و اگر به اين حقيقت توجه داشته باشيم كه در گذشته چنين بوده و در آينده نيز چنين خواهد بود از وجود اين مشكلات ناراحت نمى شويم، پيمانه صبر ما لبريز نمى گردد و شكيبايى خود را از دست نمى دهيم و ناراحتى هاى روانى ناشى از جزع و بى تابى به سراغ ما نمى آيد؛ زيرا مى دانيم همه در اين گونه امور به شكلى دست به گريبانند. اين صبر و شكيبايى پاداش فوق العاده اى دارد، امام صادق(عليه السلام) در این رابطه می فرمایند: «مَنِ ابْتَلى مِنْ شيعَتِنا فَصَبَرَ عَلَيْهِ كانَ لَهُ أجْرُ ألْفِ شَهِيدٍ»(1)؛ (كسى از شيعيان ما كه مبتلا به مصيبتى شود و شكيبايى پيشه كند پاداش هزار شهيد را دارد).
در حديث ديگرى از امام صادق(عليه السلام) مى خوانيم: «ما مِنْ مُؤْمِنٍ إلَّا وَ هُوَ مُبْتلىً بِبَلاءٍ مُنْتَظِرٍ بِهِ ما هُوَ أشَدُّ مِنْهُ فَإنْ صَبَرَ عَلَى الْبَلِيَّةِ الَّتِي هُوَ فِيهَا عَافَاهُ اللهُ مِنَ الْبَلَاءِ الَّذِي يَنْتَظِرُ بِهِ وَ إِنْ لَمْ يَصْبِرْ وَ جَزِعَ نَزَلَ بِهِ مِنَ الْبَلاءِ الْمُنْتَظَرِ أبَداً حَتّى يَحْسُنَ صَبْرُهُ وَ عَزاءُهُ»(2)؛ (هيچ فرد باايمانى نيست مگر اين كه به بلايى مبتلا مى شود و آنچه را انتظار آن مى كشد [اى بسا] از آن هم شديدتر است. هرگاه بر بلايى كه در آن است شكيبايى كند، خدا او را از بلايى كه انتظارش مى كشد بركنار مى دارد و اگر بى تابى نمايد بلاها يكى پس از ديگرى بر سر او مى آيد تا صبر و شكيبايى پيشه كند). در حديثى از امام هادى(عليه السلام) مى خوانيم: «الْمُصِيبَةُ لِلصّابِرِ وَاحِدَةٌ وَ لِلْجازِعِ اِثْنانِ»(3)؛ (مصيبت براى انسان صابر يكى است و براى انسان ناشكيبا دوتاست). مضاعف شدن مصيبت افراد ناشكيبا از اينجاست كه ضربه هايى بر جسم و روح آنها وارد مى كند و آنها را در هم مى كوبد. كوتاه سخن اين که جزع و بى تابى افزون بر نوعى ناسپاسى در پيشگاه خدا، آثار بسيار مخرّبى روى اعصاب انسان دارد و او را گاه تا سر حد جنون پيش مى برد.
براى درمان جزع لازم است انسان توجه به مصائب اولياء الله در گذشته و مصائب دوستان و خويشان و بستگان كند كه هر يك به نوعى گرفتارند. به علاوه در آثار مثبت صبر و شكيبايى و آثار منفى جزع و بى تابى بينديشد. نيز به امورى بپردازد كه فكر او را به خود مشغول مى سازد و از مصيبت منصرف مى كند تا در سايه آن تدريجاً مصيبت را فراموش كند. اضافه بر اين، همان گونه كه در روايتى از اميرمؤمنان على(عليه السلام) اشاره شده، بسيارى از مشكلات پايانى دارد و به تعبير ما از اين ستون تا آن ستون فرج است. نبايد انسان خيال كند كه هميشه مشكل به يك حال باقى مى ماند «إنَّ لِلْمِحَنِ غاياتٌ لابُدَّ أنْ تَنْتَهِىَ إلَيْها»(4)؛ (مشكلات، غم انگيز پايانى دارد).(5)