پاسخ اجمالی:
این کتاب نوشته احمد بن ابى یعقوب اسحاق بن جعفر بن وهب بن واضح معروف به ابن واضح و مشهور به یعقوبى (؟ ـ 292 ق به بعد) است. نامى جز «تاریخ الیعقوبى» براى این کتاب ذکر نشده است. یعقوبى در این کتاب دو قسم تاریخ عمومى از هبوط حضرت آدم تا دوره جاهلیت پیش از اسلام (در مجلد اول) و تاریخ اسلام از ولادت پیامبر اکرم تا حوادث سال 259 یعنى زمان معتضد عباسى (در مجلد دوم) را به طور کاملا خلاصه و مختصر نوشته است. این کتاب از منابع مهم مورخان متاخر مثل ابن اثیر، ذهبى، ابن حجر و دیگران در تدوین کتب تاریخى شان به شمار مى رود و تحقیقات فراوانى بر روى آن انجام شده است که مهم ترین آنها تحقیق «مارتین تئودور هوتسما» مستشرق هلندى است. اهمیت کتاب یعقوبى براى شیعیان این است که بسیارى از وقایع تاریخى شیعه و بزرگان تشیع را ذکر کرده است، وقایعى که علماى شیعه بر اساس آن به دفاع از تاریخ و عقاید مذهبى خود پرداخته اند. مثل حادثه سقیفه، جریان غدیر خم، مباهله، لیلة المبیت و سایر حوادثى که جایگاه و شان والاى على بن ابى طالب (ع) در آنها روشن و غیر قابل تردید و انکار است.
پاسخ تفصیلی:
این کتاب نوشته احمد بن ابى یعقوب اسحاق بن جعفر بن وهب بن واضح معروف به ابن واضح و مشهور به یعقوبى (؟ ـ 292 ق به بعد) است. نامى جز «تاریخ الیعقوبى» براى این کتاب ذکر نشده است. یعقوبى در این کتاب دو قسم تاریخ عمومى از هبوط حضرت آدم تا دوره جاهلیت پیش از اسلام (در مجلد اول) و تاریخ اسلام از ولادت پیامبر اکرم تا حوادث سال 259 یعنى زمان معتضد عباسى (در مجلد دوم) را به طور کاملا خلاصه و مختصر نوشته است.
شیوه تدوین تاریخ یعقوبى:
این کتاب قدیمى ترین و شاید نخستین کتاب «تاریخ عمومى» است که تدوین شده است. یعقوبى کتاب خود را به شیوه تاریخ نگارى علمى نگاشته و از روش حدیثى بهره نبرده است. یعنى هیچ یک از وقایع تاریخى را با ذکر سند حدیث و گوینده آن نقل نکرده؛ بلکه با تکیه بر منابع معتبر حدیثى، همه مسائل و حوادث تاریخى را جمع بندى و تدوین نموده است. این کتاب شبیه به کتاب الاخبارالطوال ابوحنیفه دینورى (م 282) معاصر وى مى باشد که بعدها مسعودى (م 346) نیز در تدوین کتابش «مروج الذهب» همین روش را در پیش گرفت. در واقع این نوع تاریخ نگارى بر خلاف شیوه رایج حدیثى بود که بزرگان تاریخ اسلام مثل ابن سعد، ابن حبیب بغدادى، ابن قتیبه، بلاذرى و دیگران بر اساس آن به تدوین و تالیف کتاب‌های خود پرداخته بودند. بهر حال راه براى تحقیق در سند و اعتبار مطالب وى بسته است.
علاوه بر این، سیر تدوین کتاب، بر پایه سر فصل‌های مربوط به شروع خلافت خلفا تنظیم شده است. این روش نیز بر خلاف روش رایج (ترتیب زمانى) است که پیشینیان یعقوبى به کار مى بستند.
جایگاه و اعتبار کتاب:
مقدمه خود یعقوبى بر مجلد اول کتاب در دست نیست ولى در مقدمه مجلد دوم، وى به برخى از منابع مورد اعتماد و مآخذ مطالب خود اشاره کرده است که بر اساس گفته او، از آثار واقدى، ابوالبخترى، ابن هشام، ابن عدى، مدائنى، ابومعشر مدنى، محمدبن موسى خوارزمى (منجم معروف) و دیگران بهره برده است. البته مطالبى از اسرائیلیات که بر اساس تاریخ و عقاید یهودیان و یا مسیحیان است در کتاب او یافت مى شود که اعتبار مطالبش را مورد تردید قرار مى دهد. از این رو، براى اطمینان از مطالب کتاب یعقوبى باید به منابع معتبر دیگر رجوع کرد.
جایگاه تاریخ یعقوبى در نزد شیعه:
اهمیت کتاب یعقوبى براى شیعیان این است که بسیارى از وقایع تاریخى شیعه و بزرگان تشیع را ذکر کرده است، وقایعى که علماى شیعه بر اساس آن به دفاع از تاریخ و عقاید مذهبى خود پرداخته اند. مثل حادثه سقیفه، جریان غدیر خم، مباهله، لیلة المبیت و سایر حوادثى که جایگاه و شان والاى على بن ابى طالب (علیه السلام) در آنها روشن و غیر قابل تردید و انکار است؛ به ویژه تنها بر على (علیه السلام) تعبیر «امیر المومنین» به کار برده و با اکرام و احترام فراوان به بررسى شخصیت و تاریخ زندگانى آن حضرت پرداخته است.
به هر حال اهمیت این کتاب چنان زیاد است که از منابع و مآخذ مهم مورخان متاخر مثل ابن اثیر، ذهبى، ابن حجر و دیگران در تدوین کتب تاریخى شان به شمار مى رود.
کتاب یعقوبى مورد توجه دانشمندان جهان بوده و تحقیقات فراوانى بر روى آن انجام شده است که مهم ترین آنها تحقیق «مارتین تئودور هوتسما» مستشرق هلندى است.
این کتاب بارها در کشورهاى اسلامى مثل مصر، ایران، عراق و لبنان چاپ شده و توسط محمد ابراهیم آیتى به فارسى ترجمه شده است.
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.