وجود مبارک امام رضا(ع) از بدو ورود به ایران، سبب خیر و برکات فراوان شد؛ تماس شیعیان ایران در زمان حیات با امام(ع) و نگارش نامه‌ هایی به آن حضرت و طرح سؤال و گرفتن پاسخ، یکی از شواهد این امر است. مجموعه نامه‌ های امام(ع) به افراد مختلف در توضیح مبانی شیعه، گستردگی آن را نشان می‌ دهد؛ نامه‌ هایی از قبیل تبیین جایگاه اهل بیت در کتاب و سنّت. برخی از مسائل کلامی و نیز مسائل اختلافی میان شیعه و سنی مانند مسأله ایمان ابو طالب، توضیح مصداق شیعه، توضیح مصداق صحابی و معنای اولی الأمر و جز آن. این پاسخ‌ ها آموزه‌ هایی بود که برای شیعیان به عنوان دیدگاه قطعی پذیرفته می‌ شد.

همچنین تردیدی نیست که وجود قبر امام(ع) در این محدوده، موجب گسترش تشیع بوده است؛ در حال حاضر آرزوی هر مسلمان شیعهِ ایرانی آن است که سالانه یک بار و یا حتی بیشتر به زیارت مرقد شریفش مشرّف شود. گفتار «ابن حبّان» در این باره نشان می‌ دهد که نه تنها شیعیان؛ بلکه محدّثان و مردمان سنّی مذهب نیز زمانی احترام وافر نسبت به قبر آن امام همام از خود نشان می‌ داده‌ اند و به زیارت قبر شریفش نائل شده و بهره می‌ گرفتند. توجه به قبر مبارک رضوی و دیگر آثار به جای مانده از ایشان موجب توجّه به مکتب اهل بیت شده است.

هدف مأمون از تشکیل محافل علمی، نشان دادن علم دوستی و یا تظاهر به آن بود. به علاوه مذاق عقلی او و همراهیش با «معتزله»، او را واداشت تا از اين طريق در برابر «اهل حدیث» بايستد و آنان را منکوب سازد. هم چنين او به جهت حسادتی كه نسبت به امام(ع) و منزلت علمی و اجتماعی آن حضرت داشت، می خواست با کشاندن امام به بحث، به مردم بفهماند كه ائمه اهل بیت(ع) صاحب علم لدنّی (علم الهي) نيستند.

عبدالکریم بن محمد بن منصور تمیمى سمعانى (502-562 ق) نویسنده کتاب پرآوازه «الانساب» در زمینه نسب شناسى است که از مهم ترین و معتمدترین مورخان و محدثان اهل سنت در قرن ششم هجرى به شمار مى رود. او در مرو تولد یافت و پس از گشت و گذارهاى علمى در سایر شهرهاى مناطق اسلامى و مسافرت به اقصى نقاط جهان اسلام برای یادگیرى احادیث و سایر علوم در همان شهر وفات یافت. ابن کثیر او را ابوسعد سمعانى خوانده و او را به عنوان «فقیه شافعى» معرفى کرده است. او در ذیل راویان و شخصیت هاى شیعى، نسبت به شیعیان و عقاید شیعه عداوت و لجاجت اظهار کرده است؛ مثلا در مورد برخى از علماى شیعه نوشته است: «او راستگو (صدوق) است اما شیعه است»، «شخصیت حدیثى او اشکال ندارد اما در تدین و مذهب او چیزى هست (یعنى شیعه است)». با این همه، او محضر برخى از علماى شیعه امامیه، مثل ضیاء الدین فضل الله بن على بن عبیدالله حسنى راوندى (م 560 ق) را درک کرده است.