آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در آیات قرآن پذیرش صلح با اهل کتاب، مشروط به دریافت «جزیه» از آنان است. از این رو قرآن می فرماید: «با کسانی از اهل کتاب که نه به خدا و نه به روز جزا ایمان دارند، پیکار کنید تا زمانی که با خضوع و تسلیم، جزیه را به دست خود بپردازند». در واقع «جزیه» در فرهنگ اسلامی، نوعی از مالیات است که اهل کتاب به حکومت اسلامی می پردازند. در مقابل، حکومت اسلامی نیز متعهد می شود از مال، جان و ناموس آنان محافظت نماید. از این رو «جزیه» باج دادن و باج گرفتن نیست بلکه پرداخت نوعی خاص از مالیات است.

در آیات قرآن برای پذیرش صلح با اهل کتاب، سخن از گرفتن «جزیه» از آنان به میان آمده است. خداوند متعال می فرماید: «قاتِلُوا الَّذِینَ لا یؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلا بِالْیوْمِ الْآخِرِ وَلا یحَرِّمُونَ ما حَرَّمَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَلا یدِینُونَ دِینَ الْحَقِ ّ مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ حَتّی یعْطُوا الْجِزْیهَ عَنْ یدٍ وَهُمْ صاغِرُونَ»(1)؛ (با کسانى از اهل کتاب که نه به خدا، و نه به روز بازپسین ایمان دارند، و نه آنچه را خدا و پیامبرش تحریم کرده حرام مى شمرند، و نه آیین حق را مى پذیرند، پیکار کنید تا زمانى که با خضوع و تسلیم، جزیه را به دست خود بپردازند).

«جزیه» چیست؟ آیا «جزیه» باج دادن و باج گرفتن است؟

«جزیه» از ماده جزا است، و جزا در لغت عرب، هم در مورد پاداش به کار برده می شود و هم در مورد کیفر. برخی گفته اند: «جزیه» لغت معرّب است نه عربی، معرّب «گزیه» است، و گزیه لغتی است فارسی، و همان مالیات سرانه ای بوده که برای اولین بار انوشیروان در ایران وضع کرد. وقتی که این لغت در میان اعراب آمد طبق قاعده معمول گاف تبدیل به جیم شد و آنان به جای گزیه گفتند «جزیه». پس جزیه مفهومش مالیات است و بدیهی است که مالیات گرفتن غیر از باج گرفتن است. خود مسلمین نیز باید مالیات بپردازند. چیزی که هست شکل مالیات اهل کتاب با مالیاتی که مسلمین می پردازند فرق می کند گرچه الآن چون از همه مالیات می گیرند، از اهل کتاب «جزیه» نمی گیرند.

اگر اسلام از اهل کتاب «جزیه» می گیرد، در مقابل آن، به آن ها تعهد می دهد که مال و جان و ناموس آن ها محفوظ گردد. و اما علت این که جزیه و مالیات خاصی از آن ها گرفته می شود که غیر از مالیات عمومی اسلامی است به جهت این است که آنان نه موظّف به پرداخت مالیات های اسلامی هستند و نه موظّفند که در جهاد شرکت کنند، و این در حالی است که منفعت جهاد عاید حال آنان نیز می شود. پس اهل کتاب به جای زکات و خمس، باید «جزیه» بدهند.(2)