آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

قرآن از لحاظ نظری خانواده جهانی را بر سه بخش مسلمان، موحّدان غیرمسلمان و ملحدان تقسیم کرده و برای آنان پیامی ویژه و حقوقی خاص قائل شده است. لذا در آغاز بعثت دو اصل را در اختیار پیامبر(ص) قرار داد تا به تدبیر امور این سه دسته بپردازد. این دو اصل عبارتند از: «جز خداوند یگانه را نپرستیم و چیزی را همتای او قرار ندهیم؛ و بعضی از ما بعض دیگر را به خدایی نپذیرند». در واقع قرآن هر سه عضو خانواده جهانی را در گستره این پیام قرار داده، به مسلمانان نیز دستور می دهد حقوق خاص آن دو عضو دیگر را محترم بشمارند.

از لحاظ نظری، قرآن خانواده جهانی را بر سه بخش تقسیم می کند: مسلمان، موحّدان غیرمسلمان و ملحدان. قرآن برای همه آن ها پیامی ویژه دارد و حقوقی خاص برایشان قائل است. در همان عصر بعثت، خداوند دو اصل را در اختیار پیامبر خود قرار داد تا بتواند با آن ها امور این سه دسته را تدبیر سازد. آن دو اصل در آیه کریمه این چنین آمده است: «قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَىٰ كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا وَلَا يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِّن دُونِ اللَّهِ»(1)؛ (بگو اى اهل کتاب! بیایید به سوى سخنى که میان ما و شما یکسان است؛ که جز خداوند یگانه را نپرستیم و چیزى را همتاى او قرار ندهیم؛ و بعضى از ما، بعض دیگر را ـغیر از خداى یگانه ـ به ربوبیت نپذیرد).

یک بخش از این آیه اصل مشترک میان همه موحّدان را بیان می کند و بخش دیگر اصل مشترک بین همه انسان ها را بازگو می نماید. گرچه در ظاهر همه آیه مزبور مربوط به اهل کتاب می باشد و به آنان پیام می دهد که جز خدا را نپرستند و به او شرک نورزند، ولی همه انسان ها و از آن جمله ملحدان را دعوت می کند که از میان خود یک یا چند تن را به پروردگاری برنگزینند.

قرآن، همان گونه که برای این سه عضو پیام ویژه دارد، به مسلمانان نیز دستور می دهد که حقوق خاص آن دو عضو دیگر را محترم بشمارند و حتی دادورزی نسبت به ملحدان را تشویق می کند، آنجا که می فرماید: «لَّا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُم مِّن دِيَارِكُمْ أَن تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ»(2)؛ (خدا شما را از نیکى کردن و رعایت عدالت نسبت به کسانى که در امر دین با شما پیکار نکردند و از خانه و دیارتان بیرون نراندند نهى نمى کند; چرا که خداوند عدالت پیشگان را دوست دارد).

به همین دلیل، در زمینه رفتار سیاسی نیز مسلمانان تعلیم یافته اند که هرگز پیمان شکنی نکنند و تا زمانی که طرف دیگر بر عهد خود پایدار است، آن ها نیز عهد خویش را محترم بشمارند. قرآن کریم در این باره می فرماید: «فَمَا اسْتَقَامُوا لَكُمْ فَاسْتَقِيمُوا لَهُمْ»(3)؛ (تا زمانى که به پیمان شما پایبند باشند، شما نیز به پیمان آنها پایبند باشید). و نیز قرآن به ما دستور داده که نسبت به همه انسان ها رفتار نیکو داشته باشیم آنجا که می فرماید: «قُولُوا لِلنّاسِ حُسْناً»(4)؛ (و به مردم نیک بگویید).

بدیهی است که این رفتار، ویژه رفتار با مسلمانان نیست، بلکه هر سه عضو خانواده جهانی را در بر می گیرد. آیاتی که متوجه «ناس» یعنی مردم است و در حق آن ها سفارش شده، نشانگر این حقیقت است که عموم مردم از هر دین و آیین و ملّیتی که باشند، حقوق خاصی دارند. قرآن می فرماید: «وَلا تَبْخَسُوا النّاسَ أَشْیاءَهُمْ»(5)،(6)؛ (و از اموال مردم چیزی نکاهید). و نیز در مورد عدالت می فرماید: «وَإِذا حَکَمْتُمْ بَینَ النّاسِ أَنْ تَحْکُمُوا بِالْعَدْلِ»(7)؛ (و هنگامی که میان مردم داوری می کنید، به عدالت داوری کنید).

هر سه عضو خانواده جهانی در گستره پیام اسلامی قرار دارند و اسلام دعوت خود را شامل همه آن ها ساخته است، و این اختصاص به دوران حکومت جهانی حضرت ولی عصر(علیه السلام) نیست بلکه به اعتقاد ما، اسلام تا پیش از فرا رسیدن روزگار روشن ظهور، برای دیگر اعضای خانواده جهانی نیز پیام و برنامه دارد، خواه موحّد غیرمسلمان باشند یا ملحد.

قرآن کریم می فرماید: «لِیهْلِکَ مَنْ هَلَکَ عَنْ بَینَهٍ وَیحْیی مَنْ حَی عَنْ بَینَهٍ»(8)؛ (تا آنها که گمراه مى شوند، از روى اتمام حجّت باشد؛ و آنها که هدایت مى یابند، از روى دلیل روشن باشد).

اگر راه تشخیص حق از باطل در همه روزگاران باز نبود هرگز قرآن نمی فرمود که هلاکت و زندگی انسان ها از روی وضوح و روشنی است و افراد با دیدگانی باز به حق یا باطل گرویده اند و هر کس بخواهد می تواند آن ها را از یکدیگر باز شناسد.(9)