آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

ابوالقاسم عبیدالله بن عبد الله بن احمد بن محمد بن احمد بن محمد بن حسکان قرشى عامرى نیشابورى معروف به حاکم حَسْکانى (450 ـ 524 ق) یکى از مهم ترین دانشمندان اهل سنت در زمینه تاریخ، حدیث، و تفسیرقرآن بود. «حسکانى» معروف به «حاکم» و شهرت او «ابن الحداد» است و از فرزندان «عبدالله بن عامر» بود که در زمان خلافت عثمان خراسان را فتح کرد. او از بزرگان حدیث اهل سنت به شمار مى رود که به عنوان «عالى الاسناد» شناخته شده است. علماى رجال و تراجم اهل سنت مثل ذهبى او را در ردیف محدثان و مورخان برجسته حنفیه ذکر کرده اند.

ابوالقاسم عبیدالله بن عبد الله بن احمد بن محمد بن احمد بن محمد بن حسکان قرشى عامرى نیشابورى معروف به حاکم حَسْکانى (450 ـ 524 ق) یکى از مهم ترین دانشمندان اهل سنت در زمینه تاریخ، حدیث، و تفسیرقرآن بود. «حسکانى» معروف به «حاکم» و شهرت او «ابن الحداد» است و از فرزندان «عبدالله بن عامر» بود که در زمان خلافت عثمان خراسان را فتح کرد. او از بزرگان حدیث اهل سنت به شمار مى رود که به عنوان «عالى الاسناد» شناخته شده است. علماى رجال و تراجم اهل سنت مثل ذهبى او را در ردیف محدثان و مورخان برجسته حنفیه ذکر کرده اند. عده ‌ای وى را به دلیل نوشتن کتاب به نفع عقاید و تاریخ تشیع، شیعه پنداشته اند.

اساتید حاکم حسکانی:

او به شهرهاى مهمى از جمله مرو، بغداد، رى و حجاز مسافرت کرد تا از اساتید آن شهرها بهره جوید. بعضی از اساتید وی عبارتند از: جدش احمد بن محمد که حدیث را از او فرا گرفت، ابوطاهر بن محمد، ابن باکویه، عبدالله بن یوسف اردستانى، ابونصر نیشابورى، بزّاز نیشابورى، ابو عبدالله حاکم بن بیّع نیشابورى، ابوالقاسم هاشمى، ابوبکر بن حارث اصفهانى نحوى، ابوالعلاء صاعد بن محمد حنفى، سید ابوالحسن علوى، و عبدالله بن یوسف اصفهانى.

شاگردان حاکم حسکانی:
عبدالغافر بن اسماعیل فارسى، مهدى بن ابى حرب یا ابى الحمد، که از مشایخ حدیث مرحوم طبرسى (نویسنده کتاب الاحتجاج) بوده است، سید ابومحمد حسینى قائنى که مرحوم طبرسى (صاحب کتاب مجمع البیان) از او حدیث نقل کرده است، سه فرزند خودش محمد، صاعد، و وهب الله که هر کدام از محدثان مهم و شاگرد پرور بودند.

حاکم حسکانی و تشیع:

او على رغم اینکه از علماى اهل سنت به شمار مى رود، اما به طور فراوان از منابع حدیثى و تاریخى شیعه بهره برده و به نقل حدیث پرداخته است؛ به گونه اى که از دو منبع مهم تفسیرروایى شیعه یعنى تفسیرفرات کوفى و تفسیرعیاشى در تدوین کتاب تفسیرى خود به طور گسترده و فراوان استفاده کرده است. از این رو ذهبى مى گوید: او از راویان شیعى به گونه اى بحث مى کند که یک دانشمند شیعه آن گونه سخن مى گوید و بسیار مسلط به فن حدیث است.
حسکانى هم اساتید شیعه داشت و هم شاگردان شیعه تربیت کرد مثلا مهدى بن ابى حرب حسینى که شاگرد اوست، استاد سه دانشمند بزرگ شیعه آن زمان یعنى ابو على طبرسى، ابو منصور طبرسى، و ابن شهر آشوب بود. وى در اثبات ولایت ائمه (علیهم السلام) و فضائل ایشان کتاب هاى زیادى تالیف کرده است و در آن کتاب ها احادیث فراوانى از امامان بزرگوار شیعه، با سندهاى صحیح و معتبر نقل کرده است.

کتاب های حاکم حسکانی:

بیش از یک صد کتاب به او نسبت داده اند که مهمترین آنها عبارتند از: 1 ـ شواهد التنزیل القواعد التفضیل که از معتبرترین منابع فضائل قرآنى اهل بیت پیامبر (صلى الله علیه وآله) به شمار مى رود؛ 2 ـ مساله فی تصحیح ردّ الشمس و ترغیم النواصب الشمس؛ 3 ـ خصائص امیر المومنین من القرآن المبین؛ 4 ـ دعاء الهداه الى اداء حق الموالاه.
کتاب هاى حسکانى از مهم ترین منابع علماى تشیع براى احتجاج و استدلال بر حقانیت عقاید و اصول آنان به شمار مى رود، از این رو منابع معتبر شیعه مثل بحار الانوار، الغدیر، عبقات الانوار، و تفاسیر البرهان، نور الثقلین، کنز الدقائق، مجمع البیان، در بسیارى از موارد به کتاب هاى او استناد و استشهاد کرده اند.