آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«توسعه» از منظر نظام سرمایه داری، چیزی جز تحوّلات سازنده در شیوه های تولید نیست؛ بر این اساس، برای اندازه گیری توسعه جوامع، باید به دنبال اندازه گیری میزان تولید جامعه بود. لذا برای شکوفایی اقتصادی، رشد مصرف همگام با افزایش تولید توصیه می گردد. اما از منظر اسلام، رشد اقتصادی ابزاری برای تعالی اخلاقی و آزادی از تعلّقات نفسانی است. در واقع انگیزه سودطلبی نمی تواند هدف نهایی انسان باشد، بلکه اسلام با پذیرش کسب سود از راه های مشروع، رشد مادی و معنوی انسان را هدف «توسعه» قرار داده است.

«توسعه» اقتصادی همراه با پیشرفت علم و تکنولوژی برای افزایش کمّی و کیفی تولیدات و خدمات، در جهت تسهیل زندگی مادی بشر، زدودن فقر و محرومیت و بیکاری و رسیدن به آسایش و آرامش خاطر برای جوامع، امری مطلوب است و برنامه ریزی و تلاش برای دست یابی به آن ضرورت داشته و مورد تأکید اسلام نیز می باشد، ولی با توجه به نظام اقتصادی اسلام آیا به این حد می توان اکتفا کرد و آن را هدف نهایی قرار داد؟ در نظام «سرمایه داری» فعلی، که اکنون بر بیش از نیمی از کره زمین حاکم است، توسعه، چیزی جز تحوّلات سازنده در شیوه های تولید نیست و طبق این نظام برای اندازه گیری رشد و توسعه جوامع، باید به دنبال شاخص های اندازه گیری میزان تولید جامعه بود، و برای شکوفایی اقتصاد، رشد مصرف، همگام با افزایش تولید توصیه می گردد...!

ولی از نظر اسلام، رشد اقتصادی و رفاه اجتماعی، ابزاری برای رشد و تعالی اخلاقی و کمالات انسانی و آزادی از تعلّقات نفسانی است. در تفکر اسلامی، انگیزه سودطلبی و حداکثر نمودن مطلوبیت ها و لذایذ مادی نمی تواند هدف اصلی و نهایی تلاش و کوشش انسان قلمداد شود، بلکه اسلام با پذیرش کسب سود و لذّت های مادی از راه های مشروع، انسان را محور «توسعه»، و رشد و تعالی مادی و معنوی او را هدف آن قرار داده است.(1)