پاسخ اجمالی:
مهمترین آثار محبت واقعی خداوند عبارت است از: اطاعت و تبعیّت از خدا، «دوری از گناه»، تولى و تبرّى، ترجیح دادن خداوند بر همه ی محبوب های دیگر، ذکر و یاد خداوند، نماز شب و مناجات با خدا، «احسان و نیکوکارى»، جهاد و شهادت، ترک هواپرستى، صبر و تحمل در برابر شدائد، اخلاص، «صدق و راستى»، خود سازى و تزکیه نفس، «انفاق» و «استغفار»، «اهتمام به نماز»، و... .
پاسخ تفصیلی:
در روایات متعددى از پیشوایان اسلام نقل شده که «دین چیزى جز محبت نیست»؛ از جمله در کتاب «خصال» و «کافى» از امام صادق(علیه السلام) نقل شده که فرمود: «هَلِ الدِّینُ إِلَّا الْحُبُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ «قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللَّه»(1)؛ (آیا دین جز محبت است، همانا خداوند می فرماید: «اگر خدا را دوست مى دارید از من پیروى کنید تا خدا شما را دوست بدارد»).
منظور چنین روایاتی این است که روح و حقیقت دین همان ایمان و عشق و محبت به خدا است؛ ایمان و عشق و محبتى که شعاع آن، تمام وجود انسان را روشن مى کند و همه اعضاء و دستگاههاى تن تحت تاثیر آن قرار مى گیرند. یک محبّت اساسى حتما آثار عملى دارد و دارنده آن را با محبوب پیوند مى دهد و در مسیر خواستهاى او به تلاش پرثمر وامى دارد. در اینجا به برخی از مهمترین این آثار اشاره می کنیم:
1) اطاعت و تبعیّت
اثر بارز و روشن محبت خدا، پیروى از فرمان خدا و فرستاده او می باشد؛ چنانکه در آیات 31 و 32 سوره آل عمران می خوانیم: «قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ * قُلْ أَطِیعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْکافِرِینَ»؛ ( بگو: اگر خدا را دوست مى‌دارید، از من پیروى کنید! تا خدا [نیز] شما را دوست بدارد، و گناهانتان را ببخشد، و خدا آمرزنده مهربان است. * بگو: از خدا و فرستاده [او]، اطاعت کنید! و اگر سرپیچى کنید، خداوند کافران را دوست نمى دارد).
در حقیقت محبت خداوند تنها یک علاقه قلبى ضعیف و خالى از هر گونه اثر نیست بلکه باید آثار آن در عمل انسان منعکس باشد؛ کسى که مدعى عشق و علاقه به پروردگار است، نخستین نشانه‌اش این است که از پیامبر و فرستاده او پیروى کند.(2)
2) دوری از گناه
از نشانه های مهم دوستی با خداوند بزرگ این است که شخص مُحبّ از گناه و هر آنچه که در نزد خدای متعال نکوهیده و مذموم است، فاصله بگیرد؛ زیرا ارتکاب گناه انسان را از محبوب دور می کند. آنها که سر تا پا آلوده گناه اند، با این حال قلب خود را مملو از عشق خدا و پیشوایان بزرگ مى دانند، و یا عقیده دارند که ایمان و عشق و محبت تنها به قلب است و ارتباطى با عمل ندارد، از منطق اسلام به کلى بیگانه اند.
در روایتی از امام صادق(علیه السلام) نقل شده که فرمود: «مَا أَحَبَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ عَصَاه‌ُ»(3)؛ (کسى که گناه مى کند، خدا را دوست نمى دارد).
سپس حضرت این شعر معروف را قرائت فرمود:
تعصى الاله و انت تظهر حبه *** هذا لعمرى فى الفعال بدیع
لو کان حبک صادقا لاطعته *** ان المحب لمن یحب مطیع
(معصیت پروردگار مى کنى، با این حال اظهار محبت او مى نمایى- به جانم سوگند، این کار عجیبى است! اگر محبت تو صادقانه بود، اطاعت فرمان او مى کردى. بی شک عاشق مطیع محبوب است).
3) ترجیح دادن خداوند بر همه ی محبوب های دیگر
از دیگر نشانه های محبت انسان به پروردگار خویش این است که فرد محبّ تنها به خدا عشق می ورزد و فقط خدا را محبوب واقعی خود می داند و او را بر همه ی محبوب های دیگر ترجیح می دهد؛ زیرا در قلب انسان، دو محبّت با هم نمى گنجد. هرگاه مفتون و فریفته دنیا شود، محبّت خدا و نعمت‌هاى جهان دیگر از قلب او بیرون مى رود و تا محبّت زر و زیور این جهان را از دل بیرون نکند، جایى براى محبّت خدا نیست. همچنین اگر دلبسته دنیا و زرق و برق آن شد، آن را قرارگاه همیشگى خود مى پندارد و جایى براى عشق به خدا و آخرت باقى نمى ماند. در بیانی زیبا از امیر المؤمنین(علیه السلام) وارد شده که فرمودند: «کَیْفَ یَدَّعِی حُبَ اللَّهِ مَنْ سَکَنَ قَلْبَهُ حُبُّ الدُّنْیَا»(4)؛ (چگونه مدّعی دوستی خداوند است کسی که دوستی دنیا را در قلبش سکونت داده است).
4) دوستى دوستان خدا، و دشمنى با دشمنان حق (تولى و تبرّى)
همانطور که در اولین نشانه محبت خدا (در آیه 31-32 سوره آل عمران) بیان شد، دوستی با فرستاده خدا هم ردیف با دوستی خدا شمرده شده است، همچنین در آیه 22 مجادله، دشمنی با دشمنان خدا از نشانه های ایمان به خدا بیان شده است: «لاتَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللَّه وَ الْیَوْمِ الآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حادَّ اللَّه وَ رَسُولَهُ وَلَوْ کانُوا آبائهُمْ اوْ ابْنائهُمْ اوْ اخْوانَهُمْ اوْ عَشیرَتَهُمْ»؛ (هیچ جمعیتى را که ایمان به خدا روز قیامت دارد نمى یابى که با دشمنان خدا و رسولش دوستى کنند، هر چند پدران، یا فرزندان، یا برادران، یا خویشاوندان آنها باشند).
در نتیجه همسویى با نیکان و پاکان و ناهماهنگى با بدان و شروران یکى دیگر از نشانه های محبت خدا می باشد، بطوریکه نیرومندترین علاقه هاى خویشاوندى و دوستى هنگامى که در برابر علاقه به خدا قرار گیرد مسلّماً کمرنگ و بى رنگ خواهد شد.(5)
5) ذکر و یاد خداوند
ششمین نشانه محبت الهی آنست که انسان محبّ همواره به یاد اوست و لحظه ای از یاد و ذکر خداوند غافل نیست؛ چراکه ذکر و یاد محبوب، محبت آفرین است. هر چه بیشتر دوستم را یاد کنم، محبت او در اعماق دل من عمیق تر مى شود، هر چه از خدا بیشتر یاد کنم، حبّ او در قلبم ریشه دارتر مى شود تا جائى که وابستگى به او پیراستگى از همه چیز است و مسلماً دوستى و عشق به محبوب مانع از خطائى است که موجب ناراحتى او مى گردد چه رسد به خطا در حضور و محضر او.(6)
پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) فرمود: «عَلَامَةُ حُبِّ اللَّهِ حُبُّ ذِکْرِ اللَّهِ وَ عَلَامَةُ بُغْضِ اللَّهِ بُغْضُ ذِکْرِ اللَّه»(7)؛ (نشانه دوست داشتن خداوند متعال عشق به ذکر و یادآوری اوست و نشانه تنفر و بغض از خداوند متعال، دوست نداشتن ذکر خداست).
6) نماز شب و مناجات با خدا
از دیگر علائم دوستی خدا این است که انسان عاشق بر خلوت و مناجات با محبوبش حریص است و علاقه مند است در دل شب با او خلوتی داشته باشد و با او نجوا کند. در بعضی از روایات آمده که خدای متعال به موسی وحی کرد : «کَذَبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ یُحِبُّنِی فَإِذَا جَنَّهُ اللَّیْلُ نَامَ عَنِّی أَ لَیْسَ کُلُّ مُحِبٍّ یُحِبُّ خَلْوَةَ حَبِیبِه»(8)؛ (دروغ می گوید کسی که می پندارد مرا دوست دارد و حال آن که وقتی شب فرا رسید پهلو بر بستر غفلت نهد، آیا چنین نیست که دوست، خلوت با دوست را دوست می دارد؟).
در حدیث پرمعنایى از امام علی(علیه السلام) مى خوانیم: «مَا اتَّخَذَ اللَّهُ إِبْرَاهِیمَ خَلِیلًا إِلَّا لِإِطْعَامِهِ الطَّعَامَ وَ صَلَاتِهِ بِاللَّیْلِ وَ النَّاسُ نِیَام‌ٌ»(9)؛ (خداوند ابراهیم(علیه السّلام) را به مقام دوستى خود [و افتخار خلیل اللّهى] نرساند مگر به خاطر اطعام طعام و نماز شبانه هنگامى که مردم در خواب بودند).
دلیل این اهمیّت نیز روشن است، زیرا «روح عبادت» که انسان را به «مقامات عالى» مى رساند دو چیز است: «اخلاص» و «حضور قلب» و این هر دو در شب، مخصوصا در آخر شب، بعد از یک استراحت نسبتا ممتدّ، در حالى که چشم هاى بسیارى از مردم در خواب است و جنب و جوش هاى زندگى مادّى موقّتا خاموش شده، نه جایى براى روى و ریاست و نه مشغله های روز مرّه مادّى فکر انسان را به خود جلب مى کند، حاصل مى شود.
آرى! کلید گنج سعادت و راه رسیدن به معشوق حقیقى همین است:
دعاى صبح و آه شب کلید گنج مقصود است *** بدین راه و روش می رو که با دلدار پیوندى(10)
7) از دیگر آثار و علائم محبت الهی که شرط ورود به بهشت و سعادت ابدی نیز می باشند عبارت اند از: احسان و نیکوکارى، جهاد و شهادت، ترک هواپرستى، صبر و تحمل در برابر شدائد، اخلاص، صدق و راستى، خود سازى و تزکیه نفس، «انفاق» و «استغفار»، اهتمام به نماز، و... .(11)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.