آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

يكى از صفات بارز «منافقان»، «غرور» و «گرفتارى در چنگال آرزوهاى دور و دراز» است. قرآن از زبان منافقان دوزخي كه به مؤمنان خطاب مي كنند می گويد: «مگر ما[منافقان] با شما[مؤمنان] نبوديم؟ مى‏ گويند: آرى! ولكن شما خود را به هلاكت افكنديد و آرزوهاى دور و دراز، شما را مغرور ساخت تا فرمان خدا فرا رسيد و شيطان شما را در برابر خداوند به غرور و فريب واداشت». بنابراين منافقان، به خاطر غرورشان، ثروت و قدرت خود را به رخ مؤمنان كشيدند و به آنها با ديده حقارت نگريستند و در وادى خطرناك كفر و نفاق سرگردان شدند.

يكى از صفات بارز «منافقان دوزخى»، «غرور» و «گرفتارى در چنگال آرزوهاى دور و دراز» است. در آيه 14 سوره «حدید» سخن از دوزخياني است كه در قيامت در ظلمت و تاريكى به سر مى‏ برند؛ در حالى كه مؤمنان با نور ايمان در عرصه محشر شتابان مى‏ گذرند: «يُنَادُونَهُمْ اَلَمْ نَكُنْ مَعَكُمْ قَالُوا بَلَى وَ لَكِنَّكُمْ فَتَنْتُمْ اَنْفُسَكُمْ وَ تَرَبَّصْتُمْ وَ اِرْتَبْتُمْ وَ غَرَّتْكُمُ الْاَمَانِىُّ حَتَّى جَاءَ اَمْرُ اللَّهِ وَ غَرَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ»؛ (منافقانِ دوزخى آنها را صدا مى ‏زنند كه مگر ما با شما نبوديم؟ مى ‏گويند: آرى! ولكن شما خود را به هلاكت افكنديد و انتظار [مرگ پيامبر را] كشيديد [و در همه چيز] شكّ و ترديد داشتيد و آرزوهاى دور و دراز، شما را مغرور ساخت تا فرمان خدا فرارسيد و شيطان شما را در برابر خداوند به غرور و فريب واداشت!). سپس در آيه بعد از آن با صراحت به آنها گفته مى‏ شود كه: «امروز هيچ راه فرارى نداريد و جايگاه شما آتش دوزخ است».
در اينجا به خوبى مى‏ بينيم كه يكى از صفات بارز منافقان دوزخى، غرور و گرفتارى در چنگال آرزوهاى دور و دراز شمرده شده است. در عنوان «غرور» معنى فريب نهفته شده است؛ ولى گاه انسان خودش را فريب مى‏ دهد و مغرور مى‏ شود و گاه شيطان و يا انسانهاى شيطان صفت.
منافقان مغرور در اين دنيا در برابر مؤمنان راستين و فقير نمايش ثروت مى‏ دادند و آنها را تحقير مى‏ كردند، چنانکه خداوند مى‏ فرمايد: «هُمُ الَّذِينَ يَقُولُونَ لَاتُنْفِقُوا عَلَى مَنْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ حَتَّى يَنْفَضُّوا وَ لِلَّهِ خَزَائِنُ السَّماوَاتِ وَ الْاَرْضِ وَ لَكِنَّ الْمُنَافِقِينَ لَايَفْقَهُونَ»(1)؛ (آنها كسانى هستند كه مى‏ گويند: به افرادى كه نزد رسول خدا هستند انفاق نكنيد تا پراكنده شوند [غافل از اينكه] خزائن آسمانها و زمين از آن خداست ولى منافقان نمى‏ دانند!). سپس غرور و نخوت را به اوج رسانده مى‏ گويند: «يَقُولُونَ لَئِنْ رَجَعْنَا اِلَى الْمَدِينَةِ لَيُخْرِجَنَّ الْاعَزُّ مِنْهَا الْاذَلَّ وَ لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ لَكِنَّ الْمُنَافِقِينَ لَايَعْلَمُونَ»(2)؛ (اگر ما [از ميدان جنگ] به مدينه بازگرديم عزيزان، ذليلان را بيرون خواهند كرد؛ در حالى كه عزّت مخصوص خدا و رسول او و مؤمنان است ولى منافقان نمى‏ دانند).
اگر منافقان، «مغرور» نبودند اين گونه ثروت و قدرت خود را به رخ مؤمنان نمى‏ كشيدند و به آنها با ديده حقارت نمى‏ نگريستند و در وادى خطرناك كفر و نفاق سرگردان نمى‏ شدند.(3)