آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در منابع شیعه و اهل سنت احادیث فراوانی در مورد «تواضع» وجود دارد كه در آنها از تواضع به عنوان شیرینی عبادت يا برترین عبادات ياد شده است. تواضع نعمتی است که هیچ گاه سبب حسادت دیگران نمی شود؛ چرا که معمولاً هر نعمتی نصیب انسان بشود سبب حسادت دیگران شده و زندگی را بر صاحب نعمت مشکل می کند؛ ولی تواضع به خاطر ارزش والای آن از این قاعده مستثنی است.

در منابع شيعه و اهل سنّت احاديث فراوانى در مورد «تواضع» به چشم مى ‏خورد كه بعضى درباره اهميّت «تواضع» است و بعضى درباره علامت و آثار متواضعان و يا ثمره «تواضع» و حد و آداب آن مى‏ باشد. در اهميّت تواضع تعبيرات بسيار جالبى در روايات آمده:
1. در حديثى از رسول خدا(صلى الله عليه و آله) مى‏ خوانيم: روزى فرمود: «مَا لِى لَاارى‏ عَلَيْكُمْ حَلَاوَةَ الْعِبَادَةِ؟! قَالُوا وَ مَا حَلَاوَةُ الْعِبَادَةِ؟ قَالَ التَّوَاضُعُ!»(1)؛ (چه مى‏ شود كه شيرينى عبادت را در شما نمى‏ بينم؟ عرض كردند: شيرينى عبادت چيست؟ فرمود: تواضع است!). ناگفته پيداست حقيقت عبادت نهايت خضوع در برابر پروردگار است. كسى كه شيرينى خضوع و تواضع در برابر خدا را دريابد در برابر خلق خدا نيز متواضع است.
2. در حديث ديگرى از اميرمؤمنان علي (عليه السلام) آمده است: «عَلَيْكَ بِالتَّوَاضُعِ فَاِنَّهُ مِنْ اَعْظَمِ الْعِبَادَةِ»(2)؛ (بر تو باد تواضع كه از برترين عبادات است).
3. از امام حسن عسكرى(عليه السلام) نقل شده است كه فرمود: «التَّوَاضُعُ نِعْمَةٌ لَا يُحْسَدُ عَلَيْهَا»(3)؛ (تواضع نعمتى است كه سبب حسادت ديگران نمى‏ شود). معمولاً هر نعمتى نصيب انسان مى‏ شود مزاحمت‏هاى حسودان افزوده مى‏ گردد و گاه اين حسادت چنان فضاى زندگى را تنگ مى‏ كند كه زندگى بر صاحب نعمت مشكل مى‏ شود، ولى تواضع از اين قاعده كلّى مستثنى است، نعمتى است كه حسادت حسودان را برنمى‏ انگيزد.
4. اين بحث دامنه‏ دار را با حديث ديگرى از نبىّ اكرم(صلى الله عليه و آله) پايان مى‏ دهيم: «بَاهِى اللَّهُ تَعَالَى الْمَلَائِكَةَ بِخَمْسَةٍ: بِالُمجَاهِدِينَ، وَ الْفُقَرَاءِ، وَ الَّذِينَ يَتَوَاضَعُونَ لِلَّهِ تَعَالَى، وَ الْغَنِىِّ الَّذِى يُعْطِى الْفُقَرَاءَ وَ لَايَمُنُّ عَلَيْهِمْ، و رَجُلٍ يَبْكِى فِى الْخَلْوَةِ مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»(4)؛ (خداوند به پنج دسته از انسانها به فرشتگان مباهات مى‏ كند: مجاهدان [راه خدا]، فقرا [و نيازمندانى كه دين خود را به دنيا نمى‏ فروشند] و آنها كه به خاطر خدا تواضع مى‏ كنند و ثروتمندانى كه بى منّت به مستمندان كمك مى ‏نمايند و كسى كه در خلوت از خوف خدا گريه مى‏ كند!).(5)