آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«ربا» دو قسم دارد: 1. «ربای معاملاتی»: معامله یک جنس با جنس مشابه آن که یکی از آنها وزن بیشتری دارد. بنا به نظر شيعه، شرط اساسى در این نوع ربا اين است كه مكيل يا موزون باشد، بنابراين رباى معاملاتى در معدود جارى نيست. 2. «ربای قرضی» که بین موزون، مکیل و معدود فرقی نمی کند و هر نوع سودی که گرفته شود حرام می باشد.

«ربا» بر دو قسم است، «رباى معاملاتى» و «رباى قرضى». رباى معاملاتى عبارت است از اين كه: يك جنس را با جنس مشابه آن معامله كنند، در حالى كه يكى از نظر وزن بيش از ديگرى است؛ مثلا يك مَن گندم را به يك مَن و نيم گندم بفروشند، هر چند يكى از ديگرى مرغوب تر باشد، يا يك كيلو شير پرچربى را به يك كيلو و نيم شير كم چربى بفروشند.
اين كه جنس واحد چيست؟ و معيار وحدت كدام است؟ در بين فقها اختلاف است؛ بعضى خيلى گسترش داده اند؛ مثل اين كه تمام مشتقّات شير را جنس واحد شمرده اند، در حالى كه بعضى ديگر اين موضوع را نپذيرفته اند؛ ولى آنچه مسلّم است اين كه شرط اساسى در رباى معاملاتى در نزد شيعه اين است كه مكيل يا موزون باشد، بنابراين رباى معاملاتى در معدود جارى نيست.(1)
قسم دوم، رباى قرضى است و در اين قسم تفاوتى بين مكيل و موزون و معدود نيست، شارع مقدّس رباى قرضى را ممنوع و سود حاصل از آن را حرام كرده است؛ هر نوع سودى كه باشد. حتّى اگر شما وامى به كسى دهيد و شرط كنيد كه براى اموات شما يك فاتحه بخواند، باز هم حرام است؛ چون شرط قرائت فاتحه خود نوعى سود است!(2)