آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در آیه 46 سوره «مومن» سخن از عذاب «آل فرعون» است كه هر صبح و شام بر آتش عرضه مى شوند و منظور از عرضه آتش بر آل فرعون، آتش برزخى است؛ چراكه آنها مرده اند و قيامت هم بر پا نشده و مجازات قیامت دائمي است نه صبح و شام. اين تعبير، شاهد زنده اى بر بقاى روح است؛ چراكه اگر روح نباشد چه چيزى را بر آتش عرضه كنند؟ آيا تنها جسم بى جان و خاك شده؟ اين كه تأثيرى ندارد. پس بايد روح آنها باقى بماند. بسيارى از مفسّران اين آيه را دليل بر عذاب قبر و برزخ گرفته اند و مسلم است که عذاب قبر و برزخ بدون بقاى روح، معنايى نخواهد داشت.

در سوره مومن، آيه 46، سخن از يك جمعيّت ظالم و ستمگر يعنى «آل فرعون» در ميان است كه درست نقطه مقابل شهدا هستند؛ قرآن حالِ آنها را بعد از مرگ چنين بيان مى كند: (آنها هر صبح و شام بر آتش عرضه مى شوند و آن روزى كه قيامت بر پا مى گردد دستور داده مى شود كه آل فرعون را داخل در اشدّ عذاب كنيد!)؛ «اَلنّارُ يُعْرَضُوْنَ عَلَيْها غُدَوّاً وَ عَشِّيّاً وَ يَوْمَ تَقُوْمُ السّاعَةُ اَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ اَشَدَّ الْعَذابِ». پر واضح است كه منظور از آتش كه آل فرعون صبح و شام بر آن عرضه مى شوند آتش برزخى است؛ چراكه آنها از دنيا رفته اند و هنوز هم قيامت برپا نشده، به علاوه مجازات آنها در قيامت صبح و شام نيست؛ بلكه به طور دائم در اشد عذاب خواهند بود (همان گونه كه ذيل آيه گواهى مى دهد). اين تعبير، شاهد زنده اى بر بقاى روح است؛ چراكه اگر روح باقى نباشد چه چيزى را صبح و شام بر آتش عرضه مى كنند؟ آيا تنها جسم بى جان و خاك شده؟ اين كه تأثيرى ندارد. پس بايد روح آنها باقى بماند و داراى درك و شعور باشد و در عالم برزخ هر صبح و شام گرفتار عذاب الهى گردد.
تعبير به «غُدُوّ و عَشِىّ»؛ (صبح و شام) ممكن به خاطر آن باشد كه موقع صبح و شام از مواقع قدرت نمايى طاغوتيان و عيش و نوش آنهاست، درست در همين ساعات گرفتار مجازات الهى مى شوند. تعبير «يُعْرَضُونَ»؛ (عرضه مى شوند) مسلماً با داخل شدن در آتش كه در ذيل آيه آمده تفاوت دارد و ممكن است اشاره به نزديك شدن آتش به آنها بوده باشد. آری در برزخ نزديك آتش دوزخ مى شوند و در قيامت داخل آن! بسيارى از مفسّران اين آيه را دليل بر عذاب قبر و برزخ گرفته اند(1) و مسلم است که عذاب قبر و برزخ بدون بقاى روح، معنا و مفهومى نخواهد داشت.
در حديثى از پيغمبر گرامى اسلام(صلى الله عليه وآله وسلم) مى خوانيم كه فرمود: «هر يك از شما [وقتي] از دنيا مى رود صبح و شام جايگاهش را در قيامت به او عرضه مى كنند، اگر بهشتى باشد جايش را در بهشت و اگر دوزخى باشد در جهنم به او نشان مى دهند و به او گفته مى شود: اين جايگاه تو است در قيامت و همين امر مايه نشاط يا شكنجه و عذاب اوست».(2) اين حديث نشان مى دهد كه پاداش و كيفر برزخى منحصر به شهيدان يا آل فرعون نيست و ديگران را نيز شامل مى شود.(3)