آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

فلسفه «عالم برزخ» كه ميان دنيا و آخرت قرار دارد مانند فلسفه هر مرحله متوسّط ديگر است؛ زيرا انتقال از محيطى به محيط ديگر در صورتى قابل تحمل است كه مرحله ميانه اى باشد كه بعضى از ويژگى هاي مرحله اول و پاره اى از ويژگى هاى مرحله دوّم را داشته باشد. به علاوه قيامت براى همه انسان ها در يك روز تحقق مى يابد؛ لذا بايستي در ميان دنيا و آخرت برزخى باشد تا ارواح بعد از جدا شدن از بدن ها به آنجا منتقل گردند و تا پايان دنيا در آنجا بمانند. فايده ديگر برزخ، جبران پاره اى از كمبودهاى تعليم و تربيت افراد مؤمن است.

فلسفه زندگى دنيا به خوبى روشن است؛ چراكه محل امتحان و آموختن و پرورش و تحصيل كمالات علمى و عملى براى عالَم ديگر است. دنيا به تعبير روايات اسلامى و بعضى از آيات قرآن، مزرعه، تجارتخانه، دانشگاه، ميدان تمرين و يا به تعبير ديگر به منزله «عالَم جنين» براى جهان ديگر است. آخرت مركز انوار الهى، دادگاه بزرگ حقّ، محل رسيدگى به حساب اعمال و جوار قرب و رحمت خداست.
در اينجا اين سؤال باقى مى ماند كه فلسفه «برزخ» چيست؟ در پاسخ اين سؤال مى توان گفت: كه فلسفه عالم برزخ كه در ميان دنيا و آخرت قرار گرفته مانند فلسفه هر مرحله متوسّط ديگر است؛ زيرا انتقال از محيطى به محيط ديگر كه از هر نظر با آن متفاوت است، در صورتى قابل تحمل خواهد بود كه مرحله ميانه اى وجود داشته باشد، مرحله اى كه بعضى از ويژگى هاي مرحله اول و پاره اى از ويژگى هاى مرحله دوّم در آن جمع باشد.
به علاوه قيامت براى همه انسان ها در يك روز تحقق مى يابد؛ چرا كه زمين و آسمان بايد دگرگون شود و عالمى نو ايجاد گردد و حيات نوين انسان ها در آن عالم نو صورت گيرد. با اين حال راهى جز اين نيست كه در ميان دنيا و آخرت برزخى باشد و ارواح بعد از جدا شدن از بدن هاى مادّىِ عنصرى به برزخ منتقل گردند و تا پايان دنيا در آنجا بمانند و پس از پايان دنيا و آغاز شدن قيامت، همه با هم محشور نشوند؛ زيرا ممكن است هر انسانى براى خود مستقلا قيامتى داشته باشد، چراكه قيامت بعد از فناء دنيا و تبديل زمين و آسمان ها به زمين و آسمان هاى ديگرى است. از اين گذشته از رواياتى استفاده مى شود كه در برزخ پاره اى از كمبودهاى تعليم و تربيت افراد مؤمن جبران مى گردد، درست است كه آنجا جاى انجام عمل صالح نيست، ولى چه مانعى دارد كه محل معرفت بيشتر و آگاهى افزون تر باشد؟
در حديثى از امام موسى بن جعفر(عليهما السلام) مى خوانيم: «مَنْ ماتَ مِنْ أَوْلِيائِنا وَ شِيعَتِنا وَ لَمْ‌يُحْسِن الْقُرانَ عُلِّم فى قَبْرِهِ لِيَرْفَعُ اللهُ بِهِ مِنْ دَرَجَتِهِ، فَاِنَّ دَرَجاتِ الْجَنَّةِ عَلى قَدْرِ آياتِ الْقُرآنِ، يُقالُ لَهُ اِقْرَأْ وَ ارْقَ، فَيَقْرأُ ثُمَّ يَرْقى»(1)؛ (هركس از دوستان و پيروان ما بميرد و هنوز قرآن را به طور كامل فرا نگرفته باشد در قبرش به او تعليم مى دهند تا خداوند بدين وسيله درجاتش را بالا برد چراكه درجات بهشت به اندازه آيات قرآن است به او گفته مى شود بخوان و بالا رو، او مى خواند [و از درجات بهشت] بالا مى رود).(2)