پاسخ اجمالی:
رسول خدا(ص) در این باره به مسلمین تاکید می نماید که وظيفه شما در اين ماه آن است كه به فقرا و مساكين صدقه بدهيد و اين تصدق نيز بايد با احترام و قصد قربت باشد نه با تحقير يا ترحّم. ایشان همگان را به افطاري دادن ترغيب کرده می فرماید: «هر كس در ماه رمضان به خاطر خدا به روزه دار افطاری بدهد، خداوند ثواب آزاد كردن بنده اي را به او مي دهد و گناهانش را می بخشد. عرض كردند: ما توانايي افطاری دادن نداريم چگونه به اين فيض برسيم؟ فرمود: از آتش جهنم خود را برهانيد هر چند به اندازه افطاري يك خرما يا نيمی از آن باشد».
پاسخ تفصیلی:
رسول الله(صلی الله علیه و آله) در بخشی از خطبه شعبانیه به شرح وظايف روزه داران پرداخته و فرمود: «تَصَدَّقُوا عَلَى فُقَرَائِكُمْ وَ مَسَاكِينِكُم»(1) وظيفه شما در اين ماه آن است كه به فقرا و مساكين صدقه بدهيد، اين تصديق نيز بايد با احترام و قصد قربت همراه باشد نه با تحقير يا ترحّم.
در بخش ديگري از اين خطبه پيامبر اسلام(صلي الله عليه و آله) همگان را به اطعام و دادن افطاري به روزه داران ترغيب مي كند: «أَيُّهَا النَّاسُ مَنْ فَطَّرَ مِنْكُمْ صَائِماً مُؤْمِناً فِي هَذَا الشَّهْرِ كَانَ لَهُ بِذَلِكَ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عِتْقُ رَقَبَةٍ وَ مَغْفِرَةٌ لِمَا مَضَى مِنْ ذُنُوبِهِ فَقِيلَ لَهُ يَا رَسُولَ اللَّهِ لَيْسَ كُلُّنَا يَقْدِرُ عَلَى ذَلِكَ فَقَالَ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشِقِّ تَمْرَة»(2)؛ (هر كس در ماه رمضان به خاطر خدا به روزه دار افطاري بدهد، خداوند ثواب آزاد كردن بنده اي را به او مي دهد و گناهان او را نيز مي بخشد [شايد چون روزه دار خود را آزاد كرده است] عرض كردند: يا رسول الله ما توانايي افطاري دادن نداريم چگونه به اين فيض برسيم؟ فرمود: از آتش جهنم خود را برهانيد هر چند به اندازه يك خرما يا نيمي از آن افطاري بدهيد).
آن روز، روز سختي بود، چه بسا نصف خرمايي هم افطاري به حساب مي آمد، گاه بر اثر پيش آمدی غير منتظره فقر بر مسلمانان سايه مي افكند مثلاً اصحاب صفه از ابتدايی ترين امكانات بی بهره بودند، گاه مسلمانان مدتها در محاصره اقتصادی و نظامی قرار مي گرفتند. بعدها نيز چنين بود و اهل باطل در توجيه فقر مردم و ثروت خود مكتب جبر را ترويج مي كردند.(3)
معاويه به عنوان عوام فريبي در جمعي سخنراني مي كرد كه شما از كمبودها يا گراني گله نداشته باشيد؛ زيرا خدا در قرآن فرموده: ما روزي ها را به اندازه اي كه خود مصلحت بدانيم نازل مي كنيم، براي شما همين اندازه مصلحت مي داند پس چه جای گلايه اي است: «وَ إِنْ مِنْ شَیْء إِلاّ عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلاّ بِقَدَر مَعْلُوم»(4)؛ (هيچ چيز نيست جز آن كه از مخزن الهي نازل شده و خداي سبحان براي شما همين مقدار صلاح ديد [پس دم فرو بنديد و زبان به گلايه نگشاييد]).
آری آن كس كه قرآن نمي خواند و از فهم آن بهره اي ندارد قدرت دفاع ندارد. مي گويند: احنف بن قيس برخاست و به معاويه اعتراض كرد كه در اينجا سه مطلب است و تو اين مطالب را با هم مخلوط كردی:
1 ـ اين كه در خزانه غيب الهي همه اسرار و حقايق موجود است كسي در آن سخني ندارد.
2 ـ در اين كه خداي سبحان براي اداره بندگانش از مخزن غيب، به مقدار لازم كه مصلحت باشد، روزي مي فرستد نيز حرفي نيست.
3 ـ ما مي گوييم: خداي سبحان براي اداره مسلمانان از مخزن غيب خود، روزي كافي نازل كرده اما تو مي گيري و به خزانه خويش سرازير مي كني ما به اين مسئله اعتراض داريم.
اگر همه به وظيفه خود آشنا باشند و بعضي موش صفت اهل ذخيره و احتكار نباشند مشكلي براي سايرين پيش نمي آيد. عده اي در قيامت به صورت مور و مورچه و موش محشور مي شوند؛ زيرا در دنيا صفات اين موجودات در جانشان رسوخ كرده بود.(5)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.