پاسخ اجمالی:
در آیات و روایات بر «محاسبه نفس» بسیار تاکید شده است؛ لذا نبايد هيچ گاه از حساب خود غافل بود. در هر حركتي ـ گرچه كوچك باشد ـ اگر باطل را تقويت كرديم به همان اندازه از دين خدا فاصله گرفته ايم حتی قرآن روي حركت لبهاي ما تكيه مي كند كه مبادا به گونه اي حركت دهيم كه كسي را بيازارد و يا تحقير كند، چنانكه روي حركت چشم و نحوه ديدن ما نيز نظر دارد؛ پس نبايد از محاسبه خود غافل بود.
پاسخ تفصیلی:
در آیات و روایات بر محاسبه نفس تاکید بسیاری شده و بیان شده است که نبايد هيچ گاه از حساب خود غافل بود. در هر حركتي ـ گرچه كوچك باشد ـ اگر باطل را تقويت كرديم به همان اندازه از دين خدا فاصله گرفته ايم. خداي سبحان مي فرمايد: «وَيْلٌ لِکُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ»(1) قرآن روي حركت لبهاي ما نیز تكيه مي كند كه مبادا به گونه اي حركت دهيم كه كسي را بيازارد و يا تحقير كند. چنانكه روي حركت چشم و نحوه ديدن ما نيز حساب مي كند: «يَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْيُنِ»(2) پس نبايد از محاسبه خود غافل بود. انسان، در همان لحظه كه باطل را ياري مي كند از دين خدا غافل است. چون دين خدا با هيچ باطلي سازش ندارد: «قُلْ جاءَ الْحَقُّ وَ ما يُبْدِئُ الْباطِلُ وَ ما يُعيدُ»(3)؛ (بگو حق آمد و جا براي هيچ باطلي نيست). شيطان هر كسي را با تكاثر، در رشته خاص او فريب مي دهد. اگر كوثر نصيب انسان شد، به تكاثر تن در نمي دهد و افراد كمي داراي اين مقام هستند.
اگر بار خار است خود كشته اي *** وگر پرنيان است خود رشته اي(4)
انسان شب و روز كار مي كند؛ يا مشغول آبياري درخت پر خار و تيغ دار است يا ريستن پارچه هاي پرنياني و ابريشمي. اگر بعد از مرگ رنج ميبرد، براي آن است كه عمري زحمت كشيده و درخت خار را آبياري كرده است. بدزباني، بددهاني، بدقلمي، آزردن اين و آن، همه خار است. گناه و ظلمي كه مي كند مانند آبي است كه پاي درختهاي پر خار خود ريخته است. وقتي به حقيقت پي مي برد كه تمام خارهاي اين درخت عليه او بكار گرفته مي شود. وقتي او را در قبر مي گذارند، گويا وي را روي تشك پر از خار و تيغ نهاده اند. اگر از اين پهلو به آن پهلو بغلطد آرامشي ندارد؛ زيرا در تمام مدت عمر تلاش كرده خار پرورش دهد و بروياند.
چه آسايد به هر پهلو بغلتد *** هر او كز خار سازد او نهالين
ولي نرم رفتاري و احسان انسان نسبت به مسلمين، در عين حال كه «أَشِدَّاءُ عَلَي الْکُفَّارِ» است، «رُحَماءُ بَيْنَهُمْ»(5) بودن، چون پرنيان بافتن است. امام رضا(سلام الله عليه) عرض مي كند: «خدايا ستايش توراست اگر اطاعتت كنم و هيچ حجتي ندارم اگر تو را معصيت كنم، هر احسان و كار خيري كه به من رسيده در اثر لطف و احسان و بركت تو است؛ نه خودم در رسيدن به آن كار خير سهمي داشته ام و نه ديگران و هيچ عذري ندارم اگر بد كنم»(6) بنابراين، بايد ديد آيا گرفتار تكاثريم يا از كوثري كه باطن اين عالم است چشيده ايم؟
در فرمايشات رسول خدا(صلي الله عليه و آله و سلم) «ورع» به عنوان بهترين عمل معرفي شده(7)؛ يعني انسان از آنچه خدا حرام كرده بپرهيزد و وارسته و پارسا باشد. امام سجاد(سلام الله عليه) درباره «ورع» فرمود: «مَنْ عَمِلَ بِمَا افْتَرَضَ اللَّه عَلَيْهِ فَهُوَ مِنْ خَيْرِ النَّاسِ وَ مَنِ اجْتَنَبَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْهِ فَهُوَ مِنْ أَعْبَدِ النَّاسِ وَ مِنْ أَوْرَعِ النَّاسِ وَ مَنْ قَنِعَ بِمَا قَسَمَ اللَّهُ لَهُ فَهُوَ مِنْ أَغْنَى النَّاس»(8)؛ (كسي كه كارهاي واجب را انجام دهد از بهترين مردم به شمار مي رود و كسي كه از محرمات بپرهيزد از عابدترين و باورع ترين انسانهاست)؛ چون گناه، قيام كردن عليه محبوب است و انسان نبايد انجام دهد نه براي اينكه جهنم نرود؛ زيرا آن عبادت بردگان است كه «خَوْفاً مِنَ النَّار» گناه نمي كنند؛ بلكه باطن گناه جز شعله و لجن چيز ديگري نيست.(9)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.