آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

القاب و اوصاف معصومين(ع) حكمتي غير از آن معاني ظاهري دارد. ما موظفيم اين كلمات را بر زبان جاري كنيم اما بايد به دنبال اين باشيم كه باطن اين كلمات و حكمت اين عبارات و الفاظ را نیز بدانیم. مثلا امام صادق(ع) در جواب این سؤال كه چرا رسول خدا را ابوالقاسم مي‏ گويند؟ فرمود: چون علي(ع) قسيم الجنّة و النّار است، قاسم است؛ و چون از همان دوران كودكي در دامان پيامبر(ص) بود و از همان طفوليت رسول خدا معلم او بود و از آنجا كه هر شاگردي فرزند استاد است و استاد حق پدري بر او دارد، از اين رو پيامبر(ص) را «ابوالقاسم» مي‏ نامند.

القاب و اوصاف معصومين(عليهم ‏السلام) حكمتي غير از آن معاني ظاهري دارد. ما موظفيم اين كلمات را بر زبان جاري كنيم؛ اما بايد به دنبال اين باشيم كه باطن اين كلمات و حكمت اين عبارات و الفاظ چيست؟
شخصي از امام صادق(عليه ‏السلام) سؤال كرد: چرا رسول خدا را ابوالقاسم مي‏ گويند؟ فرمود: براي اينكه آن حضرت فرزندي داشت به نام «قاسم» و چون پدر قاسم بود از اين جهت به رسول خدا، ابوالقاسم مي ‏گفتند. راوي عرض كرد: اين معنا را من مي‏ دانم؛ كمي روشنتر بيان كنيد كه چرا رسول خدا(صلي الله عليه و آله و سلم) را ابوالقاسم مي‏ گويند؟ حضرت فرمود: چون علي ‏بن ابي‏طالب(عليهما السلام) قسيم الجنّة و النّار است، قاسم است؛ يعني قسمت ‏كننده بهشت و جهنم است. در قيامت آن حضرت به اذن خدا جهنمي‏ها را به جهنم و بهشتي‏ها را به بهشت فرا مي‏ خواند. پس علي(سلام‏ الله‌ عليه) قاسم است و چون خداوند متعال علي ‏بن ابي‏طالب(عليهما السلام) را در همان دوران كودكي به دامان پيامبر منتقل كرد و از همان طفوليت رسول خدا معلم و علي‏ بن ابي‏طالب شاگرد پيامبر بود و از آنجا كه هر شاگردي فرزند استاد است و استاد حق پدري بر او دارد، پس علي(عليه ‏السلام) به منزله فرزند اوست. از اين رو پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلم) را «ابوالقاسم» مي‏ نامند.(1)
اين معنا و تفسير براي ابوالقاسم حكمت اين كنيه است و هر كسي نمي‏ تواند بفهمد و معنا كند.
مرحوم حاج شيخ محمد تقي آملي(قدس ‏سره) كه در علم و عمل كامل بود، روزي بعد از درس اين حديث را نقل كردند و بعد فرمودند: اگر اين شخص شرح صدر بيشتري مي ‏داشت و باز هم سؤال مي‏ كرد، حضرت بيان ديگري مي‏ فرمود.
بنابراين، آنچه در تعبيرات معصومين(عليهم ‏السلام) به عنوان الفاظ عبادات آمده اين است كه آن حضرات، به اندازه فكر ما سخن گفته‏ اند، نه اين كه حكمت و حقيقت نماز همين باشد كه ما مي‏ خوانيم؛ بلكه پشت پرده اين الفاظ و معاني و مفاهيم، حقايقي است. ولي اگر فكر را توسعه داديم، آنگاه از پشت پرده و ماوراي اين الفاظ مطالب ديگري را هم كم و بيش مي‏ فهميديم؛ چون رسول خدا(صلي الله عليه و آله و سلم) فرمود: «إِنَّا مَعَاشِرَ الْأَنْبِيَاءِ أُمِرْنَا أَنْ نُكَلِّمَ النَّاسَ عَلَى قَدْرِ عُقُولِهِم‏»(2)؛ (ما موظفيم با مردم به اندازه فكر آنها سخن بگوييم).(3)