آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

از حقوق لازم بر انسان، حق معلم است. امام علی(ع) فرمود: «كسى كه حرفى به من تعليم دهد مرا بنده خود كرده است». در جای دیگر امام علی(ع) می فرماید: «از حقوق معلم اين است كه زياد از او سؤال نكنى و لباس او را نگيرى و اگر بر مجلس عالم وارد شدى بر او سلام ويژه تقديم نمایی و در مقابلش بنشینی و با گوشه چشم و دست به او اشاره نكنی و با زياد صحبت كردن او را ناراحت ننمایی و... ».

از حقوق واجب الاتباع و لازم المراعات، حق معلم است. اين پدر روحانى بسيار بر پدر جسمانى فضيلت دارد و اگر او وظيفه خود را به نحو احسن انجام دهد، معبود و مولاى متعلم مى شود. اين روايت به على(عليه السلام) منسوب است كه فرمود: «مَنْ عَلَّمَنِى حَرفاً فَقَد صَيَّرَنِى عَبداً»؛ (كسى كه حرفى به من تعليم دهد مرا عبد و بنده خود كرده است)، و نيز درباره معلم بزرگ خود فرمود: «اَنَا عَبدٌ مِن عَبِيدِ مُحَمَّدٍ»؛ (من بنده اى از بندگان محمد(صلى الله عليه و آله) هستم).رعايت حق معلم از وظايف بزرگى است كه شارع مقدس بر دوش ما گذارده است، حال به سخنان على(عليه السلام) اين مولاى بزرگوار و شاگرد مكتب رسول الله(صلى الله عليه وآله) گوش مي دهيم كه چگونه تعليم مى دهد؟ امام صادق(عليه السلام) در روايتى از حضرت على(عليه السلام) نقل مى كند كه مولى بسيار مى فرمودند: «إِنَّ مِنْ حَقِّ الْعَالِمِ أَنْ لَا تُكْثِرَ عَلَيْهِ السُّؤَالَ وَ لَا تَأْخُذَ بِثَوْبِهِ وَ إِذَا دَخَلْتَ عَلَيْهِ وَ عِنْدَهُ قَوْمٌ فَسَلِّمْ‏ عَلَيْهِمْ‏ جَمِيعاً وَ خُصَّهُ بِالتَّحِيَّةِ دُونَهُمْ وَ اجْلِسْ بَيْنَ يَدَيْهِ وَ لَا تَجْلِسْ خَلْفَهُ وَ لَا تَغْمِض بِعَيْنِكَ وَ لَا تُشِرْ بِيَدِكَ‏ وَ لَا تُكْثِرْ مِنَ الْقَوْلِ قَالَ فُلَانٌ وَ فُلَانٌ خِلَافاً لِقَوْلِهِ وَ لَا تَضْجَرْ بِطُولِ صُحْبَتِهِ فَإِنَّمَا مَثَلُ الْعَالِمِ مَثَلُ النَّخْلَةِ تَنْتَظِرُهَا حَتَّى يَسْقُطَ عَلَيْكَ مِنْهَا شَيْ‏ء»(1)؛ (از حق عالِم بر تو اين است كه زياد از او سؤال نكنى و لباس او را نگيرى و اگر بر مجلس عالِم وارد شدى و نزد او عده اى بودند سلام بر همه آنها كن و سلام و درود ويژه خود را به آن عالِم تقديم نما و جايگاهى را براى نشستن در برابر او انتخاب كن و پشت سر او منشين و با گوشه چشم به او نظر ميفكن و با دست خود به او اشاره نكن [كه بى احترامى به او است] و زياد نگو فلانى و فلانى برعكس قول شما گفته اند و با زياد صحبت كردن او را ناراحت مكن؛ زيرا مثَل عالِم و دانشمند مَثَل درخت خرمائى است كه انتظار كشيده مى شود چه موقع رطبى از آن فرو افتد [يعنى او بايد افاضه كند نه اين كه با سؤال كردن مرتب او را رنج دهى]).(2)